Περί ζωής και θανάτου

"Θάνατος δεν υπάρχει για κανέναν, παρά μόνο φαινομενικά, ούτε γένεση υπάρχει για κανέναν, παρά μόνο φαινομενικά. 

Η τροπή της ουσίας σε φύση θεωρείται γένεση, ενώ η τροπή της φύσεως σε ουσία κατά τα αυτά θεωρείται θάνατος.

Ούτε γεννιέται αληθινά κάτι ούτε φθείρεται ποτέ, μόνο τη μια γίνεται φανερό και ύστερα γίνεται αόρατο· και το μεν πρώτο συμβαίνει λόγω παχύτητος της ύλης, το δε δεύτερο λόγω λεπτότητος της ουσίας, η οποία είναι πάντα ίδια και απλώς διαφέρει κατά την κίνηση και την στάση.

Διότι αυτό είναι αναγκαστικά το ίδιον της μεταβολής, που δεν γίνεται από κάπου έξω, αλλά το μεν όλον μεταβάλλεται στα μέρη, τα δε μέρη στο όλον λόγω της ενότητος του παντός. "

ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ ΤΥΑΝΕΥΣ - (Σύγχρονος του Ιησού Ναζωραίου)

Επιστολή νη΄ -Στον Βαλέριο. [ Περί ζωής και θανάτου ]

ΕΥΤΥΧΩΣ!

 

Δημήτρης Νανόπουλος: «Το Σύμπαν δεν… συνωμοτεί»

Ανήκει στην ελίτ των εξαιρετικών επιστημόνων παγκοσμίως. Η δουλειά του είναι συναρπαστική και απαιτητική. Και παρά το ότι ψάχνει διαρκώς για απαντήσεις σε ερωτήματα που έχουν να κάνουν με την υφή, την προέλευση και την εξέλιξη του Σύμπαντος, ο Δημήτρης Νανόπουλος δεν ζει αποκλειστικά στη σφαίρα της επιστήμης.

Μιλά με πάθος για τα κακώς κείμενα, καταδικάζει τις φρικαλεότητες στη Γάζα, παραδέχεται πως η Ελλάδα δεν έχει να προσφέρει όσα το εξωτερικό σε ταλαντούχους νέους που τώρα ξεκινούν την καριέρα τους και πάνω απ' όλα, όταν αναφέρεται στη μεγάλη του αγάπη, τη Φυσική, χρησιμοποιεί λόγο τόσο κατανοητό που κάνει και τον πιο αδαή να την κατανοήσει και... αβίαστα να τη θαυμάσει.

Ο επόμενος -ίσως- διευθυντής του CERN, μια μέρα πριν από την ομιλία του στο Νεώριο Μόρο μίλησε στα "Χανιώτικα νέα" για τη Φυσική, το Σύμπαν και την... ανθρώπινη βλακεία.

"Δεμένος" από μικρός σε μια μοίρα που τον "τραβούσε" πάντα προς το συγκεκριμένο επάγγελμα, δεν θεωρεί ότι δουλεύει, αλλά πώς κάνει καθημερινά το αγαπημένο του χόμπι. Και σπεύδει να τονίσει πως η επιτυχία, σε κάθε τομέα είναι περισσότερο σκληρή δουλειά και ιδρώτας, παρά "άστρο" και τύχη.

Η "προϋπόθεση" για να έρθει κάποιος στην αυριανή εκδήλωση και να συμμετέχει σε πειράματα φυσικής είναι να είναι από 9-99 χρόνων. Η φυσική είναι τελικά όσο δύσκολη την παρουσιάζουν οι δάσκαλοι ή είναι κομμάτι της καθημερινότητάς μας και έτσι πρέπει να την αντιμετωπίζουμε;

Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Η Φυσική παρουσιάζει οπωσδήποτε κάποια δυσκολία, όπως δυσκολίες έχουν όλα τα πράγματα. Από την άλλη πλευρά είναι ζήτημα αγωγής του τι διαβάζουμε, του πώς διαβάζουμε και το κατά πόσο οι δάσκαλοι μάς κάνουν να αγαπήσουμε αυτό το μάθημα που λέγεται Φυσική.

Το κατά πόσον μας βοηθούν να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες. «Οι ρίζες είναι πικρές, οι καρποί είναι γλυκείς», έλεγε ο Αριστοτέλης.

Για να γευτούμε τους καρπούς της Φυσικής πρέπει να κοπιάσουμε. Και πρέπει ο δάσκαλος να βοηθά. Αυτό όμως συμβαίνει με όλα τα μαθήματα.

Καλό θα ήταν και η Πολιτεία και η οικογένεια, όλος ο κοινωνικός ιστός να έχουν καλύτερη γνώση για το τι ακριβώς είναι η Φυσική. Δεν εννοώ βέβαια να γίνουν όλοι φυσικοί. Αλλά σκεφτείτε: όλοι σχεδόν γνωρίζουν τι έλεγαν οι αρχαίοι, μαθαίνουν ιστορία. Το ίδιο πρέπει να γίνεται και με τη Φυσική.

«Ζούμε σε έναν κόσμο με πάρα πολλά σύμπαντα. Ζούμε επίσης σε 10 διαστάσεις αλλά δεν το αντιλαμβανόμαστε», έχετε πει. Γιατί οι νόμοι της Φυσικής, τα φυσικά φαινόμενα είναι τόσο δύσκολο να τα αντιληφθούμε; Τι είναι εκείνο που περιορίζει την "ορατότητα" της αντίληψης των περισσοτέρων ανθρώπων;

Υπάρχουν πολλά σύμπαντα. Δεν είναι ακόμα αποδεδειγμένο στον βαθμό για παράδειγμα που έχει αποδειχτεί η ύπαρξη του σωματιδίου του Χιγκς, αλλά ξέρουμε ότι υπάρχουν.

Ο τρόπος που αυτές οι διαστάσεις συρρικνώνονται ή μαζεύονται σαν "κουβαράκι", το σχήμα που παίρνουν, μάς οδηγεί στην κατανόηση των Φυσικών Νόμων που διέπουν κάθε σύμπαν.

Το σύμπαν μας, έχει τους Φυσικούς Νόμους που ξέρουμε. Εκείνο που είναι εξαιρετικά σημαντικό είναι ότι κάθε Νόμος είναι απόρροια του πώς συρρικνώθηκαν οι έξτρα διαστάσεις που εμείς μπορεί να μην βλέπουμε, ωστόσο όμως υπάρχουν. Και θα σας το εξηγήσω με ένα παράδειγμα: αν έχω ένα σκοινί στο δωμάτιό μου και παίζω με αυτό, από τις ταλαντώσεις του σχηματίζονται διάφορα κύματα.

Αν τώρα δέσω το σκοινί, τα κύματα που θα σχηματιστούν θα είναι πολύ διαφορετικά, θα είναι συγκεκριμένα. Αν λοιπόν υπάρχουν "σύνορα" σε κάθε χώρο, τα κύματα που θα προκύπτουν θα έχουν άμεση σχέση με τον σχηματισμό των σωματιδίων, της μάζας, κ.λπ..

Εχουμε λοιπόν, για πρώτη φορά στην ανθρωπότητα απάντηση για το πώς προκύπτουν οι Νόμοι της Φυσικής. Είναι ο εγκλωβισμός που δίνει τους Νόμους.

Αυτό είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον. Χρειάζεται εγκλωβισμός για να έχουμε νόμους. Μπορεί να μετατεθεί και σε άλλους τομείς αυτό, εκτός από τη φυσική;

Φυσικά. Ισχύει παντού!

«Δεν του καίγεται καρφάκι του σύμπαντος για εμάς». Το δανείζομαι από παλιότερη συνέντευξή σας. Στην πραγματικότητα τι σημαίνει αυτό; Οτι όποια και να είναι η δική μας αντιμετώπιση απέναντι στα πράγματα, απέναντι στον πλανήτη και κατά συνέπεια και στο σύμπαν, η εξέλιξη των πραγμάτων θα είναι η ίδια;

Είναι μια άλλη έκφραση της θέσης του παραλόγου του Καμύ. Πρέπει να απελευθερωθούμε από αυτά, από θεωρίες που θέλουν το σύμπαν να... εμπλέκεται στα ανθρώπινα. Οι συνθήκες πάνω στη γη είναι τυχαίες. Εμείς είμαστε που προσπαθούμε να βρούμε σκοπούς στο Σύμπαν. Στην πραγματικότητα τίποτα από αυτά δεν ισχύει. Υπάρχει το σύμπαν, υπάρχουμε και εμείς.

«Δηλαδή το Σύμπαν δεν συνωμοτεί για μας;» ρωτώ χρησιμοποιώντας την πασίγνωστη ρήση του Κοέλο -με την οποία ποτέ δεν συμφώνησα, ωστόσο διαρκώς ακούω να επαναλαμβάνεται.

«Το σύμπαν ποτέ δεν έχει συνωμοτήσει, και ούτε πρόκειται», απαντά αφοπλιστικά ο Δ. Νανόπουλος.

«Οσα συμβαίνουν σήμερα γύρω μας, έχουν να κάνουν με τον άνθρωπο. Οι βομβαρδισμοί στη Γάζα δεν έχουν να κάνουν με το σύμπαν, έχουν να κάνουν με τον άνθρωπο.

Όλα όσα μας αγγίζουν είναι έργα ανθρώπινα.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως επειδή δεν καίγεται καρφάκι του σύμπαντος για εμάς, ότι πρέπει να λειτουργούμε με τρόπους καταστροφικούς προς αυτό. Η συμπεριφορά μας ορίζει και το μέλλον μας».

Τι είναι εκείνο που σας "τράβηξε" στην Φυσική; Πώς αποφασίσατε να ακολουθήσετε αυτό τον δρόμο;

Μέχρι τα 20 μου χρόνια δεν καταλάβαινα γιατί με ρωτούν τι ήθελα να κάνω μεγαλώνοντας. Πάντα θεωρούσα αυτονόητο πως θα ασχοληθώ με τη Φυσική. Από μικρός είχα ανησυχία να καταλάβω τί γίνεται γύρω μου, πώς λειτουργεί ο κόσμος. Τις απαντήσεις τις βρήκα στη Φυσική. Για μένα η Φυσική ήταν πάντοτε μονόδρομος.

Είστε ανάμεσα στους 5, 10 καλύτερους επιστήμονες παγκοσμίως. Έχετε προταθεί και είναι πολύ πιθανό να είστε ο επόμενος διευθυντής του CERN. Τι βαρύτητα έχει όλο αυτό στον τρόπο που δουλεύετε σήμερα και τι χρειάζεται τελικά για να μπορέσει κάποιος να διακριθεί σε τέτοιο βαθμό; Ο επιστήμονας "γεννιέται" ή γίνεται με πολύ διάβασμα και κόπο;

Οι διακρίσεις είναι ευχάριστα και ωραία πράγματα.

Ο Αϊνστάιν έλεγε ότι είναι 5% έμπνευση και 95% ιδρώτας. Πρέπει να έχεις το μεράκι ή το δαιμόνιο ή και την τρέλα, για να προχωρήσεις μπροστά. Γιατί από τους τρελούς πάει ο κόσμος μπροστά. Χρειάζεται ένα πέταγμα μυαλού για να προχωρήσει πραγματικά κάτι.

Με αυτή την έννοια θέλει πάρα πολλή δουλειά, πάρα πολλή όρεξη και ενθουσιασμό για να πετύχει κανείς. Θέλει -επιμένω- αυτό που λέω "τρέλα".

Από την άλλη πλευρά, η ευχαρίστηση που αντλώ από αυτό είναι απίστευτη. Με κάνει και νιώθω νέος. Ο Μαγιακόφσκι έλεγε «δεν έχω καμία άσπρη τρίχα στην καρδιά μου».

Κάπως έτσι νιώθω και εγώ με τη Φυσική, αισθάνομαι νέος. Είναι η χαρά που μου δίνει η έρευνα και η αγάπη που νιώθω για αυτήν.

Γιατί θέλουμε να εξηγήσουμε τον κόσμο; Γιατί θέλουμε να μάθουμε τα πάντα για το πώς δημιουργήθηκε ο πλανήτης, η ζωή σε αυτόν; Έχει να κάνει με την εγγενή περιέργεια του ανθρώπου ή φοβόμαστε και λίγο το μέλλον και αναζητούμε γνώσεις από το παρελθόν;

«Ο άνθρωπος του ειδέναι ορέγεται» έλεγε ο Αριστοτέλης. Δεν υπάρχει ιερότερο πρόβλημα που να μην θέλει κάποιος να καταλάβει, από τους μηχανισμούς της φύσης.

Δεν είναι μόνο μια ομάδα μυστών που νιώθει την ανάγκη να μάθει για τη φύση. Όλοι μας το θέλουμε αυτό. Και είμαστε τυχεροί γιατί στην εποχή μας καταλαβαίνουμε πώς προκύπτουν οι νόμοι, πώς λειτουργεί το σύμπαν.

Υπάρχει κάτι άλλο, πιο βαθύ, που να συνεπαίρνει το ανθρώπινο μυαλό περισσότερο από αυτό; Επί 10.000 χρόνια προσπαθούμε να κατανοήσουμε και να εξηγήσουμε τις λειτουργίες της φύσης. Αυτό έψαχνε να απαντήσει ο Θαλής, αυτό έψαχνε να απαντήσει ο Ηράκλειτος και τόσοι άλλοι. Σήμερα έχουμε φτάσει πολύ μακριά.

Μέσα μου πιστεύω πως έχουμε κάνει τόση πρόοδο, που πλέον βλέπουμε τον προορισμό. Ξέρουμε πια πού πηγαίνουμε.

Πόσο κοντά είμαστε στη "θεωρία των Πάντων"; Μπορεί η ζωή, ό,τι μας περιτριγυρίζει να συμπυκνωθεί σε μια και μόνη θεωρία;

Γνωρίζουμε πώς χτίζεται ο κόσμος, ποια είναι τα πιο βασικά συστατικά, πώς εμφανίζονται οι δυνάμεις, οπότε υπό αυτή την έννοια, φυσικά μπορεί να υπάρξει μια "θεωρία των πάντων".

Πιθανώς να πάρει καιρό για να μορφοποιηθεί απόλυτα, αλλά "ναι" μπορεί να υπάρξει. Η γενιά μας είναι πολύ τυχερή γιατί όλα όσα προσπαθούσαν τόσοι επιστήμονες να εξηγήσουν, ο Αϊνστάιν, οι προγενέστεροι του, τώρα αρχίζουν και γίνονται ξεκάθαρα.

Πλέον "ωρίμασε το φρούτο" και έχουμε αποτελέσματα, έχουμε εικόνα. Έχοντας κάνει πειραματικές ανακαλύψεις βοηθηθήκαμε ώστε να έχουμε καθαρό προορισμό.

Είστε Ελληνας και κάνατε καριέρα στο εξωτερικό. Πολλοί Ελληνες σήμερα (αλλά και παλιότερα) έφευγαν από τη χώρα για να μπορέσουν να διακριθούν. Σήμερα θα λέγατε σε κάποιο από τα παιδιά εδώ, που σπουδάζουν και ψάχνουν εναγωνίως για δουλειά να μείνουν στη χώρα ή να φύγουν στο εξωτερικό;

Υποτίθεται πως πρέπει να τους λέμε να μένουνε στη χώρα, αλλά κατά τη γνώμη μου παιδιά – ταλέντα θα ήταν κρίμα να μείνουνε εδώ. Η Ελλάδα δεν είναι περιφραγμένο αμπέλι, οι Ελληνες είναι παντού.

Δεν με νοιάζει αν είναι επιστήμονες ή καλλιτέχνες ή επιχειρηματίες, οι Ελληνες έχουμε την τρέλα ανέκαθεν να ταξιδεύουμε αλλά να διατηρούμε παράλληλα την ελληνικότητά μας. Ταξιδεύουμε και διαπρέπουμε. Αν εγώ είχα ένα παιδί, όχι, δεν θα το κράταγα εδώ. Και για να μην παρεξηγηθώ, δεν εννοώ "φεύγω και ρίχνω μαύρη πέτρα πίσω μου".

Οι Έλληνες του εξωτερικού στην πλειονότητά μας γυρνάμε πίσω στη χώρα μας, κάνουμε πράγματα για τη χώρα μας, έχουμε στενές σχέσεις με την χώρα μας.

Ο Αϊνστάιν είχε πει κάτι ενδιαφέρον: «Δύο πράγματα είναι άπειρα, το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία. Και για το σύμπαν δεν είμαι απόλυτα σίγουρος...». Στην καθημερινότητά σας, διαπιστώνετε πως τελικά η ανθρώπινη βλακεία είναι άπειρη; Και αν ναι, γιατί συμβαίνει αυτό; Ο άνθρωπος τελικά δεν μπορεί να μάθει; Να διδαχτεί από τα λάθη του και να γίνει καλύτερος;

Και μάλιστα είχε προσθέσει πως ο ορισμός του βλάκα είναι "εκείνος που κάνει το ίδιο λάθος κάθε φορά, περιμένοντας κάθε φορά να αλλάξει το αποτέλεσμα".

Το χειρότερο με τους βλάκες, είναι πως δεν καταλαβαίνουν πως είναι βλάκες. Ολοι κάνουμε βλακείες. Είναι τελείως ανθρώπινο.

Ωστόσο σημασία έχει να καταλάβουμε ότι κάναμε βλακεία, να το αναγνωρίσουμε, να ζητήσουμε συγγνώμη και να τη διορθώσουμε.

Ε, λοιπόν οι βλάκες δεν λειτουργούν έτσι. Σημασία έχει να καταλαβαίνεις τη βλακεία. Αυτή είναι η διαφορά του βλάκα και του γνωστικού.

Η διαφορά είναι να καταλαβαίνεις. Το πρόβλημα είναι όταν δεν μπορείς καν να καταλάβεις ότι έκανες βλακεία...

Και στην εποχή μας η βλακεία είναι αήττητη...

Ζούμε σε μια εποχή έντονων αναταραχών λόγω της παγκοσμιοποίησης. Οι περισσότεροι δεν θέλουν να καταλάβουν τα αυτονόητα.

Κάθε τομέας της ανθρώπινης δραστηριότητας πλήττεται από αναταραχές. Οικονομικά, πολιτικά, κοινωνικά.

Είπα πριν για τη Γάζα. Κάθε φορά που ακούω ειδήσεις γίνομαι έξω φρενών. Μα είναι δυνατόν; Θα έπρεπε για πολλά να έχουμε ξεσηκωθεί, να έχουμε φωνάξει.

Και όμως μετά από λίγο παρασυρόμαστε από τη δουλειά μας την καθημερινότητά μας.

Ντρέπομαι που το λέω. Όμως πρέπει να γίνουμε πιο απαιτητικοί, πιο μαχητικοί. Να μην «βολευόμαστε»....

 Ο Δημήτρης Νανόπουλος για το ΑΝΘΡΩΠΟΣ & ΧΡΟΝΟΣ

Η έννοια του χρόνου απασχολεί τον άνθρωπο από τότε που υπάρχει… Οι πρώτοι άνθρωποι ένιωθαν τη μεταβολή μέσα τους και γύρω τους, μέρα-νύχτα, ας πούμε, και πρέπει να είχαν αντιληφθεί, έστω και πολύ απλοϊκά, ότι πέρα από τον χώρο που βρίσκονται και κινούνται, υπάρχει και μια άλλη διάσταση, ο χρόνος που χαρακτηρίζει τις μεταβολές.

Από τότε η έννοια του χρόνου ταλανίζει τον άνθρωπο.
Η παρούσα μελέτη-πραγματεία-ποίηση “Άνθρωπος και Χρόνος” από την Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ και τον Δημήτρη Βίκτωρ, είναι μια εξόχως ευρηματική προσπάθεια για την κατανόηση της έννοιας του χρόνου στηριζόμενη όχι μόνο σε λογοτεχνικό-φιλοσοφική θεώρηση αλλά και κοσμολογική!
Οι συγγραφείς δεν αρκούνται σε απλή παράθεση των προσωπικών τους αναζητήσεων και αγωνιών, αλλά χρησιμοποιούν και αστροφυσικό-κοσμολογικά ευρήματα για να τεκμηριώσουν τις απόψεις τους. Λένε, πολύ σωστά κάπου:

“Ξέρεις τί είναι ένα αστέρι, ξέρεις τη γέννησή του και το τέλος του. Κοίταξες μέσα σου και είδες το Σύμπαν σου, το κενό σου. Η επιστήμη σου καλπάζει. Επισκίασε τη φιλοσοφία σου, που ακολουθεί καταϊδρωμένη. Συνεχώς βρίσκεις και ανακαλύπτεις. Ξέρεις πώς ο σίδηρος που υπάρχει στα ερυθρά σου αιμοσφαίρια προήλθε από μια έκρηξη αστεριού. Είσαι σε συνεχή πορεία γνώσης.”

Χαίρομαι πολύ που βλέπω ότι η σύγχρονη επιστημονική γνώση περνάει στην ποίηση και εύχομαι να περάσει και στη φιλοσοφία. Τα πράγματα πια έχουν ξεκαθαρίσει, δεν μπορούμε να ζούμε με παρωχημένες ιδέες που δεν στηρίζονται πουθενά και να αναμασάμε τα ίδια και τα ίδια. Η Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ και ο Δημήτρης Βίκτωρ τολμούνε να σπάσουν τα “δεσμά” του καθωσπρεπισμού στην ποίηση, με την έννοια ότι χρησιμοποιούν σωστά σύγχρονες επιστημονικές έννοιες, πράγμα ανήκουστο παλιά, για να εκφράσουν την ανθρώπινη απόγνωση για τον θάνατο, το sine qua non της λογοτεχνίας-ποίησης-τέχνης.
Πιστεύω ότι οι θετικές επιστήμες μπορούν να απαντήσουν τα θεμελιώδη και βασικά μας ερωτήματα, συμπεριλαμβανομένης και της έννοιας του χρόνου, ξεκάθαρα και πειραματικά τεκμηριωμένα: είμαστε τυχαίες υπάρξεις πάνω σε έναν τυχαίο πλανήτη ενός τυχαίου άστρου, δηλαδή ενός άστρου από τα 100 δισεκατομμύρια άστρα του γαλαξία μας, ενός γαλαξία από τους 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες και πολύ πιθανόν ενός τυχαίου Σύμπαντος από τα 10⁵⁰⁶ είδη δυνητικά “υπαρχόντων” Συμπάντων. Τι να συζητάμε τώρα;

Βλέπει κανείς σ’ αυτό το βιβλίο τις κραυγές οδύνης για το τέλος μας, το πεπερασμένο της ύπαρξης μας, αλλά επίσης ένα είδος κατανόησης του αναπόφευκτου, δηλαδή της επιστροφής μας - αφού κάνουμε τον κύκλο της ζωής μας - στη λεγόμενη “βασική” μας κατάσταση: την ανυπαρξία. Βέβαια, ανυπαρξία υλική, ανυπαρξία σε επίπεδο συνεργαζόμενων περίπου 10³⁰ πρωτονίων, νετρονίων, ηλεκτρονίων, από τα οποία “κατασκευαζόμαστε”, όχι όμως ανυπαρξία πνευματική, αν έχουμε κατορθώσει να αφήσουμε κάτι πίσω μας, να δημιουργήσουμε, και όχι απλά να είμαστε άχθος αρούρης. Όπως έλεγε ο Albert Camus: “το να δημιουργείς είναι σαν να ζεις δυο φορές”.

 

Αλλά να μη σας ροκανίζω άλλο το χρόνο σας… Απολαύστε αυτό το απέριττο, μεστό, πρωτότυπο βιβλίο, που όπως γράφουν οι εμπνευσμένοι συγγραφείς:

“ Θα ταξιδεύεις ήσυχα κοιτάζοντας πλανήτες

αστερισμοί θα σ’ οδηγούν σε μέρη εξωτικά

όλες οι λύπες μακριά, όλες οι αγωνίες

παρόντα μόνο τα όμορφα τα καταπληκτικά.”

 

Δημήτρης Νανόπουλος

Τακτικό Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών

Διακεκριμένος Καθηγητής Φυσικής Υψηλών Ενεργειών,
Πανεπιστήμιο Texas A&M, ΗΠΑ

ΑΝΘΡΩΠΟΣ & ΧΡΟΝΟΣ του Διονύση Σιμόπουλου

Όταν η ποίηση συναντά την επιστήμη - Ένα κείμενο του Διονύση Σιμόπουλου

 Πριν λίγες ημέρες διοργανώθηκε μια ξεχωριστή εκδήλωση στο Ιδρυμα Ευγενίδου.
Οι αστροφυσικοί Διονύσης Σιμόπουλος και Δημήτρης Νανόπουλος παρουσίασαν ένα  βιβλίο ποίησης, αποδεικνύοντας ότι τα όρια στη δημιουργία, με την ευρύτερη έννοια, δεν είναι ποτέ διακριτά. Ακολουθεί το κείμενο τής παρουσίασης του βιβλίου από τον Διονύση Σιμόπουλο. Απολαύστε το: 

«Όταν ο Δημήτρης Βίκτωρ μου ζήτησε, μέσω ενός κοινού φίλου, του Κώστα του Χαραλάμπους, να προλογίσω το βιβλίο που είχαν γράψει με την Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ, η πρώτη μου αντίδραση ήταν να αρνηθώ, γιατί απλούστατα θεώρησα ότι, όπως και τα προηγούμενα έργα των δύο συγγραφέων, πρόκειται για ένα έργο ποιητικό, κι εγώ με την ποίηση δεν έχω και τόσο μεγάλη συνάφεια.

Ναι βέβαια, όταν ήμουν πιτσιρικάς έγραφα κι εγώ τα σχετικά μου ποιήματα. Αλλά πέραν τούτου ουδέν.

Εκείνο πάντως που διέγειρε την περιέργειά μου σχετικά με το όλο αυτό θέμα ήταν το γεγονός ότι το βιβλίο αυτό ήταν αποτέλεσμα της συνεργασίας δύο ανθρώπων.

Θα μου πείτε, τίποτε το συνταρακτικό σε κάτι τέτοιο. Πολλά είναι εκείνα τα βιβλία που γράφονται από δύο συντελεστές. Και ο Δημήτρης το έχει κάνει, και ο Στράτος με τον Μάνο, αλλά κι εγώ. Ναι, αλλά σ’ αυτές τις περιπτώσεις αναλύουμε εξ αρχής τα κεφάλαια που θα περιλαμβάνει το βιβλίο, και αποφασίζουμε εξ αρχής ποια κεφάλαια θα γράψει ο ένας και ποια ο άλλος.

Στην δεδομένη όμως περίπτωση, στο «Άνθρωπος και Χρόνος», τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά. Όπως μου είπε ο Κώστας το βιβλίο δεν σχεδιάστηκε όπως συνήθως γίνεται μ’ ένα βιβλίο συνεργασίας. Αλλά αντίθετα γράφτηκε καθώς προχωρούσε! Έγραφε η μία κι απαντούσε ο άλλος. Έγραφε ο ένας και απαντούσε η άλλη. Επρόκειτο δηλαδή για έναν διάλογο, Έναν διάλογο ποιητικό, γραμμένο όμως σε πεζό λόγο!

Κι έτσι από περιέργεια περισσότερο, παρά απ’ οτιδήποτε άλλο, άρχισα να φιλομετρώ τις σελίδες των χειρογράφων που μου έδωσε ο Κώστας. Κι έτσι μετά από δύο-τρεις σελίδες αγκιστρώθηκα! Γιατί πραγματικά το θέμα με το οποίο ασχολήθηκαν οι δύο συγγραφείς μου κέντρισε το ενδιαφέρον.

Είναι άλλωστε γνωστό ότι εμείς οι άνθρωποι είμαστε πράγματι όντα με χρονικό προσανατολισμό. Και παρόλο που η έννοια του χρόνου επιφανειακά φαίνεται να είναι ευκολονόητη και άμεσα συνδεδεμένη με την καθημερινότητά μας, εντούτοις έχει αποδειχθεί τόσο σπουδαία και μυστηριώδης, ώστε μερικά από τα μεγαλύτερα ανθρώπινα μυαλά έχουν καταπιαστεί με την ανάλυση και τα παράδοξά της.

Πάρτε, για παράδειγμα, μερικές από τις πρώτες αράδες που γράφει ο Χρόνος-Βίκτωρ:

«…γιατί μέχρι το φως να ταξιδέψει ως τη Γη

Όλα άλλαξαν, πέθαναν, ξανάγιναν

Κι εσύ κοιτάζεις και με τα μάτια βλέπεις,

αυτό που στην ουσία τώρα, δεν μπορεί να είναι εκεί.»

Περιγράφει δηλαδή σε τέσσερις σειρές όλα αυτά που βλέπουμε όταν κοιτάμε τον νυχτερινό ουρανό. Οι αρχαίοι Έλληνες που έβλεπαν την γαλακτόχρωμη λωρίδα του Γαλαξία μας την ονόμαζαν «γέφυρα του χρόνου», και κατά κάποιον τρόπο δεν είχαν καθόλου άδικο. Επειδή απαιτείται η παρέλευση κάποιου χρόνου για να φτάσει μέχρις εμάς το φως από τα απόμακρα άστρα και τους γαλαξίες, όταν κοιτάζουμε έξω στο διάστημα βλέπουμε τις εικόνες των διαφόρων ουράνιων αντικειμένων όπως ήταν στο παρελθόν κι όχι όπως είναι την στιγμή που τα κοιτάμε.

Λόγω του χρόνου που χρειάζεται η εικόνα κάθε ουράνιου αντικειμένου για να έρθει σε μας, βγάζουμε το συμπέρασμα ότι βλέπουμε και μελετάμε… αναμνήσεις!

Κατά κάποιο, δηλαδή, τρόπο ο έναστρος ουρανός δεν είναι παρά ένα είδος μηχανής του χρόνου. Όσο πιο μακριά βλέπουμε μέσα στο Σύμπαν τόσο πιο πολύ εισχωρούμε στο παρελθόν.

Κατά κάποιον δηλαδή τρόπο οι αστρονόμοι είμαστε οι Αρχαιολόγοι του Σύμπαντος.

Ο Ήλιος, για παράδειγμα, απέχει από μας 150 εκατομμύρια χλμ. και το φως του, τρέχοντας με την ταχύτητα του φωτός 300.000 χλμ το δευτερόλεπτο, χρειάζεται 8,5 περίπου λεπτά για να φτάσει μέχρι τη Γη, που σημαίνει ότι τον βλέπουμε όπως ήταν πριν από 8,5 λεπτά.

Το φως από τον πλησιέστερο σε μας Μεγάλο Γαλαξία της Ανδρομέδας χρειάζεται 2,5 εκατομμύρια χρόνια για να φτάσει στη Γη μας, πράγμα που σημαίνει ότι το φως που φτάνει σήμερα σε μας ξεκίνησε από εκεί έξω όταν οι προπάτορες του ανθρώπου έκαναν τα πρώτα δειλά τους βήματά πάνω στον πλανήτη μας.

Το φως του πιο απόμακρου αντικειμένου που φτάνει σήμερα στη Γη, έχει ηλικία 13,4 περίπου δισεκατομμυρίων χρόνων, και μας εμφανίζεται όπως ήταν 400 εκατ. χρόνια μετά τη γέννηση του Σύμπαντος.

Ενώ σ’ αυτήν την φωτογραφία έχει καταγραφεί η κοσμική μικροκυματική ακτινοβολία υποβάθρου που προέρχεται από τη γέννηση του Σύμπαντος πριν από 13,8 δις. χρόνια.

Ο ουρανός δηλαδή δεν εκτείνεται μόνο χωροταξικά, αλλά και χρονικά. Αυτή άλλωστε είναι και η σύγχρονη αντίληψη που έχουμε για το χωροχρονικό μας Σύμπαν και την αρχή του χρόνου.

Όλα αυτά, όμως, αφορούν το Σύμπαν και τον χωρόχρονο των αστροφυσικών, ενώ το πόνημα της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ και του Δημήτρη Βίκτωρ κάνει την υπέρβαση. Οι δύο συνεργοί στην προσπάθειά τους αυτή ξεφεύγουν από τους περιορισμούς του πειράματος και της απόδειξης και ταξιδεύουν στο χώρο και τον χρόνο της ανθρώπινης διανόησης.

Ο Άνθρωπος-Αγγελάκη Ρουκ, μας λεει:

«Χρόνε επί τέλους βρήκαμε ένα χώρο όπου μπορούμε να συγκατοικήσουμε: το παρελθόν. Έλα λοιπόν, στο λιβάδι μας, στο παρελθόν, μήπως και καταλάβω γιατί είμαι σήμερα εδώ με σένα…»

Είναι εμφανές ότι παρ’ όλο που το κείμενο τους δεν φαίνεται να πειθαρχεί σε κανόνες, η γλώσσα του είναι μια γλώσσα ποιητική με την οποία παρουσιάζονται με αδρές πινελιές μερικά από τα πιο εντυπωσιακά διοράματα της προσπάθειας του ανθρώπου να κατανοήσει μια από τις δυσκολότερες έννοιες της ανθρώπινης ύπαρξης, με λυρισμό και ευαισθησία. Και πολύ σύντομα, αντιλαμβάνεται κάποιος ότι το κείμενο των δύο συγγραφέων, ενώ δίνει την εντύπωση του πεζού λόγου έχει εντούτοις ένα δικό του συγκεκριμένο ρυθμό και αρμονία, όπως θάπρεπε άλλωστε να έχει.

Όπως λεει προς το τέλος ο Άνθρωπος-Ρουκ:

«Δεν θα ‘μαι ποτέ

Αυτό που είμαι στιγμιαία

Αλλά είναι θρίαμβος

Αυτή η σταθερή απώλεια.

Πες μου λοιπόν: Πόσο καιρό έχω ακόμα;»

Για να πάρει την άμεση αμείλικτη απάντηση από τον Χρόνο-Βίκτωρ:

«Με ακούς; Με βλέπεις; Με έχεις μπροστά σου; Είσαι σίγουρος γι’ αυτό; Ποτέ κανείς δεν με έχει δει. Μήπως είμαι δημιούργημα της φαντασίας σου;»

Όπως το θέτει ο Νεύτων και η κλασσική Φυσική, ο υποκειμενικός χρόνος που βιώνουν οι άνθρωποι, είναι απλώς μια ψευδαίσθηση που δεν έχει την παραμικρή σχέση με τον απόλυτο πλατωνικό-κοσμικό χώρο και χρόνο. Άποψη που, παραδόξως, συμμερίζεται και ο Αϊνστάιν, ο βασικός υπαίτιος της «δολοφονίας» του απόλυτου χρόνου στη σύγχρονη Φυσική. Όπως θα εκμυστηρευθεί ο ίδιος ο Αϊνστάιν σε ένα περίφημο γράμμα του: «Η διάκριση ανάμεσα σε παρελθόν και σε μέλλον αποτελεί μόνο μια ψευδαίσθηση, έστω κι αν πρόκειται για μια επίμονη ψευδαίσθηση».

 Παρά το μικρό του μέγεθος το βιβλίο αυτό είναι ένας πραγματικός χείμαρρος συναισθηματικής φόρτισης που κατακλύζει τον αναγνώστη από την πρώτη του σελίδα. Και δεν αμφιβάλλω ότι το γεγονός αυτό οφείλεται στο τρόπο γραψίματος του κειμένου τους. Τα λόγια του κειμένου μετατρέπονται σε εικόνες, ορισμένες φορές απόκοσμες και φαντασμαγορικές. Άλλες εικόνες περιορίζονται σε πιο γήινα, πεζά χρώματα. Εικόνες, όμως, πάντα κατάλληλα φωτισμένες για να δώσουν την πρέπουσα ζεστασιά στις έννοιες που περιγράφουν.

Δεν ξέρω πως θα πρέπει να περιγράψει κάποιος το λογοτεχνικό είδος αυτού του βιβλίου: Δοκίμιο; Πραγματεία; Ποίηση; Αλλά τι σημασία έχουν οι λέξεις;
Όπως έλεγε και ο Σαίξπηρ πριν από 400 και χρόνια:«Τι υπάρχει σ’ ένα όνομα; Αυτό που ονομάζουμε τριαντάφυλλο, με οποιοδήποτε άλλο όνομα δεν θα μύριζε εξίσου ωραία;»

Θα μου επιτρέψετε να τελειώσω, με ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη, «Αναφορά στον Γκρέκο»:

 «Μια μέρα, ήταν άνοιξη, και περιμέναμε πότε θα χτυπήσει το κουδούνι να γλιτώσουμε. Τα παράθυρα της τάξης ήταν ανοιχτά κι έμπαινε η μυρωδιά από μιαν ανθισμένη μανταρινιά. Ένα αηδόνι είχε καθίσει στο πλατάνι της αυλής του σκολειού και κελαηδούσε. Τότε ένας μαθητής, χλωμός, κοκκινομάλλης, δε βάσταξε άλλο, σήκωσε το δάχτυλο του και είπε στο δάσκαλο: 

 «Σώπα καλέ δάσκαλε, σώπα, ν’ ακούσουμε τ’ αηδόνι.»

Κι απόψε για μας, το αηδόνι είναι το βιβλίο «Άνθρωπος και Χρόνος». Γι’ αυτό κι εγώ θα σωπάσω, για ν’ ακούσουμε τ’ αηδόνια: την Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ και τον Δημήτρη Βίκτωρ.

Η Φιλοσοφία και η δύναμή της - (Από Δ. Βίκτωρ)

Ας είμαστε πεπεισμένοι για το εξής:

Μόνο όταν η ψυχή θεραπευτεί θα τελειώσουν τα βάσανά μας.

Ας αφεθούμε στα χέρια της φιλοσοφίας για τη θεραπεία.

 Θα θεραπευτούμε αν το θελήσουμε.

Η μέθοδος που χρησιμοποιεί η φιλοσοφία για τη θλίψη και τις άλλες ασθένειες της ψυχής είναι το λογικό και η συγκατάθεση της βούλησης.

Η ευτυχισμένη ζωή εξαρτάται από τη λογικότητα με την οποία

είμαστε σε θέση να βλέπουμε τα πράγματα.

Όταν η σκέψη αφήνεται ελεύθερη να κινηθεί στους δρόμους της γνώσης, δυναμώνει από την ίδια τη κίνησή της και γίνεται ολοένα  πιο  απαιτητική.

Για το κριτικό φιλόσοφο τα πάντα πρέπει και μπορούν να γίνουν

 θέματα για εξονυχιστική έρευνα.

Ο φυσικός κόσμος, κοινωνικός βίος, η ψυχή του ανθρώπου, η ομορφιά.

Μερικοί χρησιμοποιούν το χρόνο τους με φειδώ, άλλοι σπάταλα. 

Κάποιοι τον μεταχειρίζονται με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να λογοδοτήσουν γι’ αυτόν, κάποιοι άλλοι όμως – πράγμα που αποτελεί και τη μεγαλύτερη ντροπή - σαν να μην έχει μείνει κανένα υπόλοιπο απ’ αυτόν !

Πολύ συχνά άνθρωποι που βρίσκονται σε βαθιά γεράματα δεν έχουν

κανένα άλλο τρόπο να αποδείξουν ότι έζησαν πολύ

εκτός από τα ίδια τα χρόνια τους !

Καμιά κατάσταση δεν είναι τόσο πικρή ώστε να μη μπορεί ένα ήρεμο μυαλό να βρει κάποια  παρηγοριά σ’ αυτήν.

Kάθε άνθρωπος, σε τρικυμιώδεις φάσεις στη διάρκεια του αγώνα της ζωής, όταν φθάνει στην απελπισία, βιώνει σε όλες τις διαστάσεις της ύπαρξης του την απελπισία των “οριακών καταστάσεων” και αναζητά

τη Φιλοσοφία ως παρηγοριά και λύτρωση!

Γι’ αυτό η Φιλοσοφία δεν είναι η κατασκευή ενός φανταστικού κόσμου, αλλά η ανάγκη επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων και ο προβληματισμός από τις διάφορες μορφές σχέσεων που δημιουργούνται με αυτή την επικοινωνία.

Γιατί η επικοινωνία είναι ζωή και ο διάλογος η συνειδητοποίησή της.

Ποιηση Βικτωρ

" Έχουμε την ωραιότερη χώρα του κόσμου "

Έτσι λένε συχνά πυκνά οι Έλληνες όταν τους πιάνει ο οίστρος της υπερηφάνειας, αλλά και του παράπονου για να δηλώσουν ότι παρόλο που έχουμε την καλύτερη χώρα του κόσμου, εμείς οι Έλληνες ή οι άλλοι Έλληνες πλην ημών...κτλ. δυστυχώς...και τέτοια.

Το λένε και πολλοί σοβαροί αυτό το ωραίο και μερικοί που ταξίδεψαν πολύ.

Φαντάζομαι ότι αυτοί οι τελευταίοι εννοούν χωρίς τους κατοίκους.
Αν αφαιρέσεις εντελώς τους κατοίκους τότε θα θαυμάσουμε τα τοπία και τις έρημες πόλεις και όλες τις σύγχρονες κατασκευές των σύγχρονων Ελλήνων. Τώρα αλλάζει λίγο ο συλλογισμός! Για τη χώρα είπαμε, λένε...

Πάμε στη χώρα, γυμνή χωρίς κατοίκους και κατασκευές ανθρώπινες.

Ωραίο οικόπεδο. Να το ζηλεύουν οι θεοί!

Εδώ γύρω γύρω δημιουργήθηκαν άλλωστε...

Αφού τα κοιτάξεις και τα θαυμάσεις όλα, κάπου βαριέσαι.

Πας ένα ταξιδάκι σε άλλη χώρα και αισθάνεσαι περίπου το ίδιο.
Στην Ιταλία ας πούμε. Και εκεί χωρίς κατοίκους. Πάλι τα ίδια!. Ωραία χώρα και αυτή!

Τις παίρνουμε με τη σειρά. Γαλλία , Ισπανία, Νορβηγία, κ.τ.λ….

Όλες ωραίες χώρες!

Τελικά υπάρχουνε πολλές καλύτερες χώρες στον κόσμο από όλες τις άλλες χώρες!

Τι μπέρδεμα!

Δημήτρης Βίκτωρ

Το θαύμα των επιτυχόντων στις εξετάσεις

Τα θαύματα κρατούν τρεις μέρες!

Τώρα που καταλάγιασαν κάπως οι ζητωκραυγές και τα συγχαρητήρια για τους επιτυχόντες, ας έρθουμε στην πραγματικότητα.

Οι γονείς, ανοήτως, πιστεύουν ότι έπιασαν τον πρώτο λαχνό και κομπάζουν, (δίκαια οι συμπαθείς), πως οι κόποι τους δεν πήγαν χαμένοι και πως επιτέλους τα παιδιά τους τα ξεχωριστά, πέρασαν και εξασφάλισαν το μέλλον τους. Τους ζηλεύουν γι’ αυτό και πολλοί, αλλά αυτό είναι μια επιπλέον ηδονή!

Η επιτυχία τα σαρώνει όλα.

Από την άλλη, οι επιτυχόντες αφελώς πιστεύουν τα ίδια και ετοιμάζονται να την κοπανήσουν από το σπίτι, να απολαύσουν την ελευθερία με δικαίωμα και σιγουριά ότι καθάρισαν επί τέλους για το μέλλον τους!

Μερικοί σφάξανε αρνιά και οι υπόλοιποι θα αγοράσουν και το πρώτο αυτοκίνητο σαν δώρο στο κανακάρικο.

Ωραία όλα αυτά.

Για να το διαπιστώσετε πως έτσι ακριβώς θα συμβεί, δεν έχετε παρά να βάλετε μια αγγελία που να ζητάτε γκαρσόνια, αποθηκάριους, κουβαλητές  για αγγαρείες...

Ξέρετε τι θα συμβεί;

Θα πλακώσουν όλοι οι πτυχιούχοι των περασμένων ετών και θα παρακαλούν να προσληφθούν με 250-300€ το μήνα!

Οι υπόλοιποι, οι έξυπνοι το δούλεψαν αλλιώς και έφυγαν για τον παράδεισο του εξωτερικού... Τις ταλεντάρες βέβαια, τις αρπάξανε αμέσως οι ξένοι. Οι υπόλοιποι με μέσον από το μπαμπά, κάπου θα βολευτούν... (Αυτοί οι τελευταίοι μάλιστα, γυρίζουν στην πατρίδα αργότερα και μας κυβερνούν!...)

Για τους άλλους, τους πολλούς τώρα:

Πηγαίνετε λοιπόν, σε μια πλατεία των Βρυξελλών για παράδειγμα... Εκεί θα δείτε τα ελληνόπουλα να κάθονται στις πλατείες πίνοντας βαριεστημένα καφέδες και μπύρες, περιμένοντας μήπως και προσληφθούν κάπου, αφού στέλνουν καθημερινά όγκους βιογραφικών σε διάφορους...

Αυτά τα λίγα για τους αφελείς γονείς, που αποβλακώνουν τα παιδιά τους για να ξεμπερδεύουν από αυτά, αλληθωρίζοντας από την πραγματικότητα.

Τελικά όλοι βολεύονται κάπως και επιζούν.

Όλοι ζητωκραυγάζουν γιατί περνούν τις εξετάσεις της αφέλειας!...

***( Τα υπόλοιπα στο βιβλίο «Εξουσία Βλαχάρα»)  

*** Το βιβλίο θα το βρείτε στις ΕΚΔΟΣΕΙΣ - ΟΤΑΝ - Ιπποκράτους 15  - Τηλ.: 210-38.00.259