Στην
προηγούμενη συνάντηση είχαμε σαν θέμα την Αυτογνωσία.
Ο
Πολυνίκης πρόσθεσε σαν υπότιτλο: Το
μεγάλο πρόβλημα.
Αυτό
κάνει εντύπωση.
Γιατί
είναι μεγάλο πρόβλημα; Και αφού είναι μεγάλο πρόβλημα μέχρι τώρα, αυτό σημαίνει
ότι παραμένει άλυτο, θα παραμείνει άλυτο και αυτό το κάνει πιο ενδιαφέρον.
Η
έννοια Αυτογνωσία θυμίζει το διάσημο, “ Γνώθι Σ' αυτόν”.
Είναι
όμως ίδιο ή είναι ελλιπές απέναντι στην έννοια Αυτογνωσία;
Εάν
θα ζήσει κανείς μόνος του, δηλαδή μόνος του μακριά από κόσμο και πολιτισμό, ότι
νομίζει ότι είναι, αυτό και είναι. Γιατί ποιός θα κρίνει τι είναι; Εάν όμως
συναναστρέφεται έστω και έναν άνθρωπο ακόμη, αυτό αλλάζει. Εάν συναναστρέφεται
πιο πολλούς από έναν, αλλάζει περισσότερο και αν είσαι μέσα σε πολύ κόσμο και
δραστηριότητες, αυτό αλλάζει ακόμη περισσότερο, επίσης. Οι παρουσίες των άλλων σε
καθορίζουν.
Τις
αισθάνεσαι, κινείσαι και εκφράζεσαι μέσα από αυτές.
Δηλαδή
είσαι κομμάτι από άλλους.
Είναι
όμως έτσι;
Γιατί
ποιοί είναι αυτοί οι άλλοι που σε
κρίνουν; Έχουν αντίληψη το τι συμβαίνει; Έχουν δύναμη κρίσης;
Η
εξυπνάδα τους ή η διεισδυτικότητα τους, τους επιτρέπει να έχουν γνώμη που
μπορούν έστω στο ελάχιστο να την στηρίξουν;
Ξαναγυρίζουμε
στη γνώμη που έχουμε για τον εαυτό μας.
Αλλά
η δική μας γνώμη ενδιαφέρει ποιόν; Εμάς τους ίδιους; Μα έχουμε ανάγκη τη γνώμη
των άλλων για να έχουμε κάποια θεώρηση που να μας ικανοποιεί.
Γιατί
αντικειμενικότητα σε αυτό είναι αδύνατον να υπάρξει.
Αν ανατρέξουμε στην ιστορία του ατόμου έχουμε κάποιο
πλεονέκτημα.
Θα ανατρέξουμε όμως, πότε; Μετά
θάνατον.
Αν
το άτομο είναι εν ζωή, αυτό είναι άσκοπο γιατί δεν ξέρουμε τι θα κάνει την
επόμενη στιγμή και τι αποφάσεις θα πάρει.
Κανείς
από εμάς δεν το γνωρίζει αυτό. Ακόμη και αν έχουμε γραμμές θεώρησης και πράξεων
δεν ξέρουμε ακριβώς πως θα αντιδράσουμε. Και αυτό γιατί δεν είμαστε πάντα
ίδιοι. Κάθε στιγμή είμαστε διαφορετικοί. Και οι συγκυρίες μπορεί
να είναι αμείλικτες για τις αποφάσεις μας.
Αν
μάλιστα εξετάσουμε, με αυτά που γνωρίζουμε ή αντιλαμβανόμαστε, τη ζωή του
ατόμου, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι και αυτό το άτομο ήταν κατά τη διάρκεια της
ζωής του διαφορετικό.
Μετά
θάνατον λοιπόν, η κρίση μας έχει κάποιο πλεονέκτημα, αλλά δεν είναι επ’ ουδενί
αρκετό για αντικειμενική κρίση.
Έτσι
η έννοια της Αυτογνωσίας, φαίνεται
ότι πάει περίπατο και δεν έχει νόημα να ασχολούμαστε με αυτήν…
Λάθος.
Πρέπει να ασχολούμαστε ψάχνοντας συνεχώς με τη σκέψη μας.
Αυτό
είναι το ζητούμενο σε αυτό το ταξίδι. Έτσι θα γίνουμε πιο πλούσιοι στη σκέψη
και βέβαια πιο σοφοί. Έχουμε έτσι κάποιο πλεονέκτημα να κρίνουμε και να
κατακρίνουμε τον εαυτό μας και αν αυτό εκτός από το λόγο θα βγει και στις πράξεις,
τότε προσφέρουμε και στο σύνολο έναν ακόμη μοχλό για την Αυτογνωσία, που πάντα
θα παραμένει το μεγάλο πρόβλημα, γιατί σε τελευταία ανάλυση η φύση του ανθρώπου
έχει να κάνει με τον εγωισμό του, σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του.
Υπάρχουν όμως και μερικοί λίγοι, πολύ λίγοι, που ξέρουν αρκετά ή πολύ αρκετά για
τον εαυτό τους.
Ο
φίλος Νίκος ρώτησε αν είναι ευτυχέστεροι αυτοί που σκέφτονται ή οι άλλοι που
χαίρονται τη ζωή χωρίς να σκέφτονται.
Μεγάλο
ερώτημα αυτό. Από τα πολύ καλά.
Η γνώμη μάλιστα του Νίκου ήταν, ότι η πολύ σκέψη οδηγεί στη
μη γνώση, γιατί αυτός που ξεπερνά τα όρια της λογικής είναι πιο ζωντανός. Μάλλον
χαίρεται τη ζωή πιό πολύ από τον άλλον που σκέφτεται.
Εδώ
αρχίζει η διερεύνηση χωρίς βέβαια να έχουμε σαφές συμπέρασμα.
Και
γιατί να έχουμε; Καθώς όμως το ψάχνουμε το ταξίδι διαρκεί.
Ποιός όμως είναι αλήθεια ευτυχέστερος;
Το ρωτάμε αυτό με την ελπίδα να πάρουμε έτοιμη
την απάντηση και να δούμε αν μας ταιριάζει.
Άπειρες
οι απαντήσεις.
Εγώ
για παράδειγμα, έχω τη δική μου.
Επιθυμώ
να είμαι ευτυχής γνωρίζοντας τη δυστυχία μου.
Αυτό, απαιτεί γνώση.
Γνωρίζοντας
δηλαδή το τραγικό μου τέλος. Τον θάνατό μου. Ότι σίγουρα θα πεθάνω.
Γι'αυτό είμαι και τραγικό ον. Για να το γνωρίζω όμως αυτό και να το θυμάμαι,
χρειάζεται γνώση, ώστε να με βοηθήσει να είμαι αισιόδοξος στη διάρκεια της ζωής
μου. Αφού
γνωρίζω ότι είμαι περαστικός, προσπαθώ να χαρώ την κάθε στιγμή όλο το
μερτικό της ζωής και αυτό μου δημιουργεί μια καθημερινή αίσθηση αθανασίας,
γνωρίζοντας παράλληλα ότι η μέρα μου είναι θνητή.
Αυτή όμως είναι η δική μου
θεώρηση στο θέμα.
Για
να συμβεί όμως αυτό, θα πρέπει να προηγηθεί μια άλλη θεώρηση.
Συχνά
λέμε: «Η υγεία πάνω απ’ όλα».
Ποιός
μπορεί να πει κάτι απέναντι σε αυτό;
Όμως εγώ, σαν ποιητής, ήμουνα αφόρητα δυστυχής προχθές για ολόκληρη τη μέρα
γιατί σε ένα ποίημά μου κόλλησα σε ένα στίχο και δεν σκεφτόμουνα τίποτε άλλο.
Μεγάλος βασανισμός. Εκείνη τη στιγμή, δεν σκεφτόμουνα την υγεία μου αλλά την εύρεση του κατάλληλου
στίχου!.
Εάν
όμως θα άρχιζα να βήχω παρατεταμένα ή είχα πόνους στο στήθος, τότε η υγεία μου
θα ήταν το πρώτιστο.
Κάθε φορά το κύριο είναι αυτό που
ζούμε. Αυτό που θεωρούμε σαν πρόβλημα εκείνη τη στιγμή.
Με τις επαναλήψεις των γεγονότων και
παρατηρώντας και κρίνοντας, είμαστε σε πλεονεκτική θέση να φανταστούμε τον
εαυτό μας στα αντίστοιχα γεγονότα, χωρίς αυτά να έχουν συμβεί και να γνωρίζουμε
όσο αυτό είναι δυνατόν στο μέτρο του ανθρώπου, πως θα δρούσαμε ή θα
αντιδρούσαμε και τι θα θέταμε σαν δικές μας προτεραιότητες.
Αυτογνωσία είναι αυτό.
Έτσι
λοιπόν έκανα έναν κατάλογο δικό μου, για την υγεία, τα χρήματα, τον έρωτα, τη
γνώση.
Πρώτα
η γνώση.
Δεύτερη
η υγεία.
Τρίτα
τα χρήματα.
Τέταρτο
ο έρωτας.
Αυτό
είναι απόσταγμα σκέψης. Δικής μου σκέψης.
Αυτή
είναι η δική μου σειρά. Εγώ έχω την δική μου απάντηση στο ερώτημα του Νίκου.
Αυτός είμαι εγώ. Ή πιστεύω ότι είμαι, ύστερα από συνεχή βασανισμό.
Και
ο καθένας από εσάς είναι αυτό που θεωρεί προτεραιότητα σε οτιδήποτε.
Κοντά
στο άλυτο πρόβλημα της αυτογνωσίας είναι αυτό.
Αλλά
επειδή είναι άλυτο, έχει και την μοναδική του γοητεία.
Κάποιος θα πει: Μα, η υγεία; Πως
μπορεί να είναι δεύτερη η υγεία; Και αυτός ο κάποιος έχει θυσιάσει τα πάντα
στην απόκτηση χρημάτων στερούμενος την όποια γνώση. Στερούμενος τη χαρά της
γνώσης. Και ενώ αυτός, εάν ερωτηθεί για το ποιό θεωρεί πρώτο, θα σου πει την
υγεία, η αλήθεια είναι ότι θεωρεί τα χρήματα πρώτο, αφού στην πράξη γιαυτά ζει
και αναπνέει. Αυτός, θέλει εντατικά μαθήματα αυτογνωσίας για να μάθει τι του
γίνεται και να το παραδεχτεί.
Ο φίλος Χρήστος ρώτησε το δάσκαλο, ότι μέχρι τώρα εδώ μέσα ακούστηκαν απόψεις κυρίως με ερωτήματα, χωρίς
απαντήσεις.
Η Ενασχόληση με την φιλοσοφία ακριβώς αυτό κάνει. Θέτει
ερωτήματα που επιδέχονται πολλές απαντήσεις. Αυτό φαίνεται στην αρχή. Στη
συνέχεια οι απαντήσεις γίνονται όλο και πιό λίγες. Συνεχίζεται το ταξίδι της
σκέψης και στο τέλος συμβαίνει οι απαντήσεις να λιγοστεύουν, να γίνονται
ελάχιστες ή και μία.
Και πάντα υπάρχει το περιθώριο ανατροπής γιατί όλα ειναι
σχετικά.
Αλλά ακόμη και αν θα ανατραπεί η απάντηση, το ταξίδι έχει
γίνει. Και αυτό είναι το ζητούμενο. Το συμπλήρωμα γνώσης.
Σταθερές απαντήσεις δίνουν οι θρησκείες. Αυτές σου λένε
ακριβώς τι να κάνεις. Η φιλοσοφία σου δείχνει αφού σκεφτείς, τι θα μπορούσες να
κάνεις.
Και όταν θα το κάνεις, τι ίσως θα προκύψει και τι καλείσαι
να αντιμετωπίσεις.
Γιατί όσο σκέφτεσαι προσθέτεις γνώση και έτσι μάχεσαι για
την Αυτογνωσία σου.
Το μόνο που σε κρατά ζωντανό όταν θα σε εγκαταλείπουν οι φυσικές
ορμές και οι επιθυμίες της νεότητας, είναι η γνώση.
Γιαυτό και η φιλοσοφία, η γνώση και η αυτογνωσία είναι
υπόθεση και προβληματισμός, των μεσαίων ηλικιών και πάνω.
Τώρα αν κάποιος από τα νιάτα του θα ασχοληθεί με αυτά, τότε
κερδίζει ανεκτίμητο βραβείο.
Στην πρώτη νιότη, στην παιδική ηλικία, οι ερωτήσεις πέφτουν
βροχή.
Αν ρωτάς, μαθαίνεις. Αν μαθαίνεις νοιώθεις άνθρωπος. Αν
ρωτάς, κρατάς ζεστό ένα κομμάτι της νεότητός σου και παραμένεις μέσα σου παιδί.
Μέσα σου φρέσκος και νέος.
Και
ένα ποίημά μου που το θεωρώ σχετικό, για τις ανάγκες του ανθρώπου, σωματικές
και πνευματικές, ψάχνοντας το δικό του μέτρο.
Είναι
πολύ μικρό:
Αναφορά
Ψάχνω αναφορά να δώσω...
Βουτώ στης ιστορίας τα πελάγη,
βουνά τη γνώση συσσωρεύω,
καράβια διαβάζω τα βιβλία…
Σε μυστικές βιβλιοθήκες ακουμπώ,
τη σκέψη μου βυθίζω για να μπω
μες των σοφών τις λογικές
και των καλλιτεχνών τις εξουσίες.
Μα, να σταματήσω πρέπει εδώ,
οι φωνές των ερώτων με καλούν,
αυτές οι τρελές, μακριά από λογικές,
έχω και εκεί αναφορά να δώσω...
Δημήτρης Βίκτωρ
