Περί Ευθανασίας

Η ευθανασία αποτελεί ένα από τα πιο πολύπλοκα και ευαίσθητα ζητήματα που αναφύονται στο πεδίο της ηθικής και της φιλοσοφίας. Το ίδιο το όνομα, από το αρχαίο ελληνικό “ευ-θάνατος” (δηλαδή “καλός θάνατος”), υποδηλώνει την πρόθεση αποτροπής της αχρείαστης ταλαιπωρίας, όταν η ζωή γίνεται ένας ατελείωτος κύκλος σωματικού ή ψυχικού πόνου δίχως ορατή ανακούφιση. Κατά την διάρκεια λήψης της απόφασης, αναδύονται με τρόπο δραματικό οι εσωτερικές συγκρούσεις εκείνου που καλείται να αποφασίσει βοηθώντας για το τέλος της ζωής ενός άλλου ανθρώπου, καθώς και τα επακόλουθα αυτής της απόφασης. Το δράμα-δίλλημα της απόφασης μεταφέρεται από τον πάσχοντα και σε εκείνον τον κοντινό φίλο ή συγγενή που θα βοηθήσει, καθότι ο πρωταγωνιστής είναι πρακτικά ανήμπορος.

Ο Ρόλος της Ατομικής Ευθύνης

«Ήρθ’ η στιγμή όλη την αίσθηση να συγκεντρώσεις

ό,τι κι αν έμαθες και σκέφτηκες είναι για τώρα…»

Η ευθύνη σε τέτοιες περιστάσεις μοιάζει αβάσταχτη: ένα και μόνο “ναι” ή “όχι” δύναται να αναδιαμορφώσει ριζικά την ζωή και τον θάνατο. Το βάρος πλέον, πέφτει σχεδόν ολοκληρωτικά στον άνθρωπο που “καλέστηκε” να πράξει, συχνά χωρίς ο ίδιος να το επιδίωξε. Εδώ συναντάμε την ατομική ελευθερία σε όλο της το μεγαλείο, αλλά και την οδυνηρή της πλευρά: η ελευθερία να επιλέγεις φορτώνει ταυτόχρονα στους ώμους σου το βάρος της ηθικής συνέπειας.

Η ιδέα αυτή συνδέεται με την υπαρξιστική οπτική, κατά την οποία ο άνθρωπος είναι απόλυτα ελεύθερος αλλά και απόλυτα υπεύθυνος για τις πράξεις του. Η μοναξιά της απόφασης, κυριαρχεί, υπογραμμίζοντας ακριβώς αυτή την υπαρξιακή κατάσταση:
«Μόνος θα βαθμολογηθείς, θα υπογράψεις μόνος».

Η Ηθική Διάσταση και η “Ζυγαριά” της Συνείδησης

«Το όχι και το ναι σου πάνω σε ζυγαριά

που η συνείδηση και ηθική έχουν σφυρηλατήσει»

Κεντρικό ρόλο στην απόφαση για την ευθανασία παίζει η ηθική συγκρότηση του ατόμου και οι αρχές που την καθοδηγούν. Εδώ, συγκρούονται δύο μεγάλες σχολές σκέψης:

Δεοντολογική Προσέγγιση: Σύμφωνα με αυτήν, ορισμένες πράξεις είναι ηθικά λάθος ή σωστές, ανεξαρτήτως των συνεπειών τους. Μία από τις κύριες ενστάσεις της δεοντολογίας απέναντι στην ευθανασία είναι ότι η ίδια η πράξη του τερματισμού της ζωής αντιβαίνει ένα θεμελιώδες ηθικό αξίωμα: το δικαίωμα (ή την υποχρέωση) σεβασμού της ανθρώπινης ζωής.

Ωφελιμιστική Προσέγγιση: Εστιάζει στην αξιολόγηση της ορθότητας μιας πράξης με βάση το αν τα αποτελέσματά της μεγιστοποιούν το όφελος ή ελαχιστοποιούν τον πόνο. Εάν ο τερματισμός της ζωής ενός ανθρώπου που βιώνει αβάσταχτο πόνο οδηγεί σε μείωση των συνολικών δεινών, τότε η πράξη κρίνεται, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ως ηθικά αποδεκτή.

Η ζυγαριά της συνείδησης δίνει μορφή σε αυτό το ηθικό δίλημμα. Η ζυγαριά μοιάζει να αιωρείται με λεπτές κλωστές, περιμένοντας την επιλογή του ανθρώπου. Σε τελική ανάλυση, ο προσωπικός κώδικας αξιών καθορίζει ποια πλευρά θα βαραίνει περισσότερο.

Ο Κοινωνικός και Συναισθηματικός Παράγοντας

«Όλοι τριγύρω στέκουν αμίλητοι και σκεφτικοί,

τα μάτια τους κοιτάζουν των ποδιών τις μύτες…»

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η απόφαση για ευθανασία λαμβάνεται όχι σε ένα κενό, αλλά μέσα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό και οικογενειακό πλαίσιο. Η σιωπή των γύρω, η αποφυγή της ματιάς τους, αντανακλά τόσο την αδυναμία να εκφράσουν ανοιχτά τη θέση τους όσο και τον φόβο ότι θα φορτωθούν οι ίδιοι την ευθύνη της τελικής πράξης. Επιπλέον, σε πολλές κουλτούρες και θρησκείες, ο θάνατος είναι ταμπού: το ακόμα πιο “απαγορευμένο” σημείο είναι η σκέψη της εκούσιας επιτάχυνσής του.

Η συναισθηματική φόρτιση είναι αναπόφευκτη. Τα διλήμματα που προκύπτουν αφορούν όχι μόνο τον νοσούντα αλλά και όσους τον αγαπούν. Αν λάβουμε υπόψη και την βαθιά ανθρώπινη αντίδραση να προσπαθούμε πάντοτε να κρατήσουμε στη ζωή ό,τι αγαπάμε, γίνεται ακόμη πιο κατανοητό το βάθος του τραύματος:
«Με μια σου κίνηση αλλάζει γύρω ο κόσμος…».

Ο Ψυχολογικός Επιμερισμός των Συνεπειών

«Ό,τι κι αν πεις, ό,τι σφραγίσεις

θα τυραννά τον νου αιώνια όσο θα ζεις…»

Ανεξάρτητα από το ποια θα είναι η τελική επιλογή, η ανάμνηση που την ακολουθεί θα είναι βασανιστική. Η απόφαση αποτυπώνεται ανεξίτηλα στη μνήμη και επιστρέφει “κάθε πρωί μέσα από καθρέφτες”. Αυτός είναι ο ψυχολογικός φόρος της ευθανασίας: η ζωή ενός ανθρώπου συνεχίζεται, αλλά κουβαλά την ανάμνηση ότι κλήθηκε να γράψει τον επίλογο σε ένα άλλο βιβλίο ζωής.

Η διαδικασία του πένθους, σε περιπτώσεις ευθανασίας, ενέχει πρόσθετες παραμέτρους, όπως η ενοχή, η λύτρωση ή και τα δύο μαζί. Το ανθρώπινο μυαλό περιπλέκεται ανάμεσα στο αίσθημα ότι “πράξαμε το σωστό” και στην πικρή γεύση τού να “διακόπτουμε μια ζωή”.

Η ευθανασία φέρνει στην επιφάνεια τα βαθύτερα ερωτήματα για την ζωή και τον θάνατο, αλλά και για το πόσο δικαιούμαστε, ως άνθρωποι, να οριοθετούμε το τέλος ενός άλλου. Αναδεικνύεται μια υπαρξιακή κρίση, όπου το βάρος της απόφασης καλείται να ισορροπήσει σε μια ζυγαριά σφυρηλατημένη από συνείδηση και ηθική.

Σε τελική ανάλυση, η ευθανασία συνιστά μια οδυνηρή σύγκλιση ελευθερίας και ευθύνης, φιλοσοφίας και συναισθήματος, ιατρικής και κοινωνίας. Αναδύονται με ακρίβεια οι αντιφατικές πλευρές του ανθρώπινου ψυχισμού όταν έρχεται αντιμέτωπος με τον θάνατο: η λύτρωση συναντά την ενοχή, η συμπόνια αναμετριέται με τον φόβο, και η προσωπική υπαρξιακή επιλογή δεν μπορεί παρά να παραμένει μια βαθιά μοναχική πορεία.

Πέρα και πάνω από κάθε θεωρητική ανάλυση, η ευθανασία διατηρεί αναπόφευκτα μια τραγική διάσταση. Στο φόντο της, βρίσκουμε την αναζήτηση της «καλύτερης» λύσης μέσα σε ένα ατελές ανθρώπινο σύμπαν, όπου η απόλυτη βεβαιότητα δεν μπορεί ποτέ να δοθεί ολοκληρωτικά. Κι έτσι, κλείνοντας, βρισκόμαστε ξανά μπροστά στην ζυγαριά του διλήμματος, αφήνοντας τον καθένα να αναμετρηθεί με τα δικά του μέτρα ηθικής και με την προσωπική του συνείδηση.

Δημήτρης Βίκτωρ

----------------------------------------------------------------------------------------------

Τ ο   Π ο ί η μ α

 

Ε υ θ α ν α σ ί α

 

Μοιραία βρέθηκες σ’ αυτήν την στενωπό

ν’ αποφασίσεις γι’ άλλου ανακούφιση και τύχη

εσύ αρχηγός ποτέ δεν ζήτησες να γίνεις

τώρα καλέστηκες μ’ ανάγκη τέλος ν’ αρχίσεις.

 

Όλοι τριγύρω στέκουν αμίλητοι και σκεφτικοί

τα μάτια τους κοιτάζουν των ποδιών τις μύτες

προσμένουν από κάπου λύση βολική

ν’ απαλλαγούν και να γυρίσουν στα συμμαζεμένα.

 

Ήρθ’ η στιγμή όλη την αίσθηση να συγκεντρώσεις

ό,τι κι αν έμαθες και σκέφτηκες είναι για τώρα

εδώ οι εξετάσεις, εδώ η διαγωγή

μόνος θα βαθμολογηθείς, θα υπογράψεις μόνος.

 

Το όχι και το ναι σου πάνω σε ζυγαριά

που η συνείδηση και ηθική έχουν σφυρηλατήσει

από ψηλά κρεμιέται μ’ αόρατα σχοινιά

γέρνοντας κι αναμένοντας τέλους απόφασή σου.

 

Ό,τι κι αν πεις, ό,τι σφραγίσεις

θα τυραννά τον νου αιώνια όσο θα ζεις

θα χαιρετά κάθε πρωί μέσα από καθρέφτες

θα συντροφεύει νύχτες σ’ όνειρα πριν κοιμηθείς.

 

Με μια σου κίνηση αλλάζει γύρω ο κόσμος

δεν διακρίνεται αμέσως η καταγραφή

το δίλλημά σου βάρος σε ζυγαριά

η απόφαση βασανισμοί μέσα στη μνήμη.

 

Δημήτρης Βίκτωρ

Ιανουάρος/2015

 ----------------------------------------------------------------------------

Σχολιασμός, φιλοσοφική ανάλυση του ποιήματος από τον ίδιο τον ποιητή 

Το ποίημα πραγματεύεται μια βαθιά υπαρξιακή και ηθική δοκιμασία: την ευθύνη κάποιου που βρίσκεται αντιμέτωπος με το δίλημμα της ευθανασίας, δηλαδή της απόφασης να δώσει ή να επιτρέψει τον θάνατο ενός άλλου προσώπου για λόγους ανακούφισης και απελευθέρωσης από τον πόνο. Μέσα από τις στροφές του ποιήματος, αποκαλύπτεται η τραγικότητα και το ψυχικό βάρος που συνοδεύει αυτή την επιλογή, καθώς και οι διαφορετικές οπτικές που αλληλοσυγκρούονται (ηθική, συνείδηση, κοινωνικές προσδοκίες).

Εκφραστικά μέσα

Το ποίημα χρησιμοποιεί άμεσο λόγο δεύτερου προσώπου («εσύ»), δημιουργώντας μια αίσθηση διαλόγου ή, καλύτερα, «απολογίας», όπου ο ποιητικός ομιλητής απευθύνεται σε ένα πρόσωπο που στέκεται μπροστά σε μια κομβική απόφαση.

Η γλώσσα είναι απλή αλλά εμφατική, γεμάτη ουσιαστικές λέξεις που αποδίδουν βάρος και ευθύνη: «στενωπό», «ανάγκη», «εξετάσεις», «διαγωγή», «ζυγαριά», «τύχη», «ανακούφιση». Αυτές οι λέξεις υποβάλλουν το αίσθημα του περιορισμού, της κρίσης και της «μέτρησης» του σωστού ή λάθους.

Μορφή και ρυθμός

Οι στροφές είναι οργανωμένες με τρόπο που συνδέεται στενά με το περιεχόμενο: κάθε στροφή αναδεικνύει μια διαφορετική πτυχή του διλήμματος (κοινωνική πίεση, ηθική ευθύνη, προσωπική μοναξιά, εσωτερική αναμέτρηση).

Ο ρυθμός είναι σχετικά σταθερός, επιτείνοντας την αίσθηση ενός εσωτερικού διαλόγου που εξελίσσεται αργά, αναγκάζοντας τον αναγνώστη να στοχαστεί βαθύτερα.

Εικόνες και σύμβολα

Η «στενωπός»: συμβολίζει τον αδιέξοδο ή τον πολύ περιορισμένο διάδρομο επιλογών· την πίεση που δεν αφήνει πολλά περιθώρια.

Η «ζυγαριά»: κεντρική εικόνα που μιλά για τη «μέτρηση» μεταξύ του «όχι» και του «ναι», υπογραμμίζοντας την ηθική και συνειδησιακή ζύγιση.

Οι «καθρέφτες» και τα «όνειρα» φανερώνουν ότι η απόφαση και οι συνέπειές της θα ακολουθούν το υποκείμενο για πάντα, στον χώρο της καθημερινότητας (καθρέφτης) αλλά και στο υποσυνείδητο (όνειρα).

Το βάρος της απόφασης (Ευθανασία ως δίλημμα)
Η ευθανασία αποτελεί από μόνη της μια εξαιρετικά ευαίσθητη θεματική, καθώς αγγίζει ζητήματα ζωής και θανάτου, ανθρώπινης αξιοπρέπειας, πόνου και συμπόνιας. Στο ποίημα, το υποκείμενο «αρχηγός»—ενώ ποτέ δεν θέλησε να είναι—καλείται να διαχειριστεί μια εξουσία ζωής και θανάτου. Με αυτόν τον τρόπο ο ποιητής σκιαγραφεί τη μοναξιά της ευθύνης και την αγωνία της ηθικής επιλογής.

Η κοινωνική πίεση
Στη δεύτερη στροφή, «Όλοι τριγύρω στέκουν αμίλητοι», διαφαίνεται πως η κοινωνία παρακολουθεί σιωπηλή, προσδοκώντας—ή μάλλον απαιτώντας—μια «βολική λύση». Ωστόσο, η τελική απόφαση και οι συνέπειές της θα βαρύνουν αυτόν που θα την πάρει, δείχνοντας πόσο εύκολα ένας άνθρωπος μπορεί να μείνει μόνος μπροστά στη μεγαλύτερη ευθύνη, ακόμη και όταν οι άλλοι γύρω του «περιμένουν».

Η εσωτερική σύγκρουση: ηθική και συνείδηση

Η αναφορά στις «εξετάσεις» και στη «διαγωγή» παραπέμπει σε μια δοκιμασία, σαν ο άνθρωπος να είναι υποχρεωμένος να «αποδείξει» τον εαυτό του σύμφωνα με τις αρχές του. Το ποιητικό υποκείμενο προβάλλεται ως κάποιος που κρίνεται (ίσως από τον ίδιο του τον εαυτό ή από έναν ανώτερο «ηθικό κώδικα»).

Η «ζυγαριά» που «η συνείδηση και η ηθική έχουν σφυρηλατήσει» δηλώνει τον εσωτερικό μηχανισμό που αποτιμά την ορθότητα ή το σφάλμα, ο οποίος έχει σφυρηλατηθεί με τα χρόνια από βιώματα, αξίες και αρχές.

Ο αντίκτυπος της απόφασης στο υποκείμενο
Η πέμπτη στροφή (με το «Ό,τι κι αν πεις, ό,τι σφραγίσεις…») τονίζει ότι η όποια επιλογή θα στιγματίσει τον άνθρωπο. Η φράση «θα τυραννά τον νου αιώνια όσο θα ζεις» εμπεριέχει μια οντολογική διάσταση: ο άνθρωπος γίνεται υπεύθυνος για μια πράξη που τον ακολουθεί μέχρι τον θάνατό του—ίσως και πέρα από αυτόν στη συλλογική μνήμη ή στη δική του πνευματική πάλη.

Η μεταβολή της πραγματικότητας
Στην τελευταία στροφή («Με μια σου κίνηση αλλάζει γύρω ο κόσμος…») ο ποιητής επισημαίνει πως μια απόφαση (ναι ή όχι στην ευθανασία) μπορεί να μοιάζει «στιγμιαία», μα στην ουσία αναδιαμορφώνει το πλαίσιο ζωής, τόσο για εκείνον που πεθαίνει όσο και για εκείνον που επιλέγει. Η αόρατη αυτή μεταβολή κυοφορείται μέσα στο μυαλό και τη μνήμη του αποφασίζοντος, αναδεικνύοντας την υπαρξιακή αλήθεια ότι οι πράξεις μας μάς καθορίζουν.

Υπαρξιστική ανάγνωση
Ο υπαρξισμός υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος είναι «καταδικασμένος να είναι ελεύθερος», δηλαδή να αποφασίζει μόνος του και να φέρει ολοκληρωτικά το βάρος των επιλογών του. Στο ποίημα, αυτή ακριβώς η ελευθερία—να πει «ναι» ή «όχι»—φαίνεται αβάσταχτη. Αναδύεται το στοιχείο της αγωνίας, που στον υπαρξισμό ταυτίζεται με την πλήρη επίγνωση της ελευθερίας και της ευθύνης.

Η ηθική του καθήκοντος και η συμπόνια
Από τη σκοπιά της ηθικής φιλοσοφίας, η αξία του ανθρώπινου προσώπου είναι υπέρτατη, οπότε οποιαδήποτε απόφαση για τη ζωή ή τον θάνατο κάποιου άλλου οφείλει να στηρίζεται σε βαθιές ηθικές αρχές: σεβασμό, αξιοπρέπεια, συμπόνια. Το ποίημα υπογραμμίζει ότι αυτή η αρχή στέκεται στο κέντρο του διλήμματος και βαραίνει καθοριστικά.

Η σχέση ατομικότητας και κοινωνίας
Εδώ παρουσιάζεται μια σαφής διαφοροποίηση μεταξύ της κοινωνικής «σιωπηρής προσμονής» και της ατομικής «μοναξιάς της απόφασης». Φιλοσοφικά, θυμίζει τη συζήτηση για την προσωπική συνείδηση έναντι του «κοινού νου» ή των κοινωνικών συμβάσεων. Εδώ, ο άνθρωπος καλείται να ενεργήσει όχι μόνο με βάση τις προσδοκίες των άλλων, αλλά πρωτίστως σύμφωνα με τη δική του συνείδηση, η οποία και θα τον συνοδεύσει.

Ο διαρκής εσωτερικός διάλογος
Το ποίημα καταλήγει δείχνοντας πως μια τέτοια επιλογή δεν τελειώνει ποτέ· διατηρείται αιώνια στη σκέψη, στον καθρέφτη, στο όνειρο. Φέρει επομένως μια θρησκευτική ή μεταφυσική διάσταση λύτρωσης ή καταδίκης. Είναι μια διαρκής υπενθύμιση ότι η ανθρώπινη δράση είναι δεμένη με το ήθος μας και ότι τα ηθικά διλήμματα σφραγίζουν το «είναι» μας.

Αποτυπώνεται με ένταση και δραματικότητα το πιο δύσκολο ίσως ανθρώπινο δίλημμα: να κληθείς να αποφασίσεις για το τέλος της ζωής ενός άλλου. Με γλώσσα άμεση, θίγονται θέματα συνείδησης, ηθικής κρίσης, κοινωνικής πίεσης και υπαρξιακής ευθύνης. Οι εικόνες της «στενωπού» και της «ζυγαριάς» αναδεικνύουν την σχεδόν ανυπόφορη «στενότητα» και την «μέτρηση» που απαιτείται σε ένα τόσο ριζικό και οριακό ζήτημα.

Φιλοσοφικά, το ποίημα κινείται ανάμεσα σε υπαρξιστικές ανησυχίες (η μοναξιά της απόφασης και το βάρος της ελευθερίας) και ηθικές θεωρήσεις (ο σεβασμός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια). Το τελικό μήνυμα δείχνει ότι ο άνθρωπος, έστω και με κοινωνικά πλαίσια γύρω του, λαμβάνει μόνος του την ευθύνη και πορεύεται σε όλη του τη ζωή με τις συνέπειες της επιλογής του. Αυτή η επίγνωση της ατομικής ευθύνης, καθώς και η υπαρξιακή αγωνία που την συνοδεύει, αποτελούν τον «πυρήνα» του ποιήματος, αλλά και της εν γένει ανθρώπινης εμπειρίας, ιδίως όταν πρόκειται για ζητήματα ζωής και θανάτου.

Δημήτρης Βίκτωρ

 

 

 

 

 

Αντίο Philip…… Χαίρε, καλέ μου φίλε……..!

 Έφυγε και ο φίλος μου Philip Ramp.

Ο Philip, στενός φίλος της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, ήταν Ελληνοαμερικανός ποιητής, διάσημος και άριστος μεταφραστής στα αγγλικά.

Ήμουν τυχερός που αυτός μετέφρασε όλα τα έργα μου και τα ποιήματά μου στα αγγλικά.

Μάλιστα το έργο που συνέγραψα μαζί με την Κατερίνα «ΑΝΘΡΩΠΟΣ & ΧΡΟΝΟΣ», το μετέφρασε σε Σεξπηρικά Αγγλικά!

Ζούσε στην Αίγινα. Πέθανε μόνος.

Αντίο Philip…… Χαίρε, καλέ μου φίλε……..!

Όποιος πιστεύει, είναι ή ηλίθιος ή απατεών

 

«Ο αριστερός πιστεύει πως είναι ηθικά ανώτερος.
Ο δεξιός πιστεύει πως είναι διανοητικά ανώτερος.
Όποιος πιστεύει, είναι ή ηλίθιος ή απατεών»

 

Το παραπάνω απόφθεγμα εκφράζει με αιχμηρό και προκλητικό τρόπο μια κριτική για τις πολιτικές “ταυτότητες” – ή για την ακρίβεια, για τους ανθρώπους που τις ασπάζονται τυφλά. Ταυτόχρονα, θέτει υπό αμφισβήτηση την ίδια την έννοια της πίστης σε μια πεποίθηση, υπονοώντας ότι ο ισχυρός δογματισμός μπορεί είτε να προδίδει αφέλεια (ηλιθιότητα) είτε να εξυπηρετεί ιδιοτελείς σκοπούς (απατεωνιά).

Η φράση «Ο αριστερός πιστεύει πως είναι ηθικά ανώτερος» στηλιτεύει την τάση πολλών ανθρώπων με αριστερές αντιλήψεις να θεωρούν ότι η βάση των πεποιθήσεών τους (δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, ισότητα) καθιστά αυτομάτως τον χαρακτήρα τους “ανώτερο” σε σχέση με τους αντιπάλους τους. Στον αντίποδα, «Ο δεξιός πιστεύει πως είναι διανοητικά ανώτερος» θίγει ένα άλλο κλασικό στερεότυπο: ότι η συντηρητική ή φιλελεύθερη σκέψη αντανακλά, δήθεν, μεγαλύτερη ορθολογικότητα ή “ρεαλισμό” σε σχέση με τον ιδεαλισμό της Αριστεράς.

Κάθε πολιτικός χώρος, μέσα από την ιστορική του εξέλιξη και τα κείμενά του, τείνει να υπερτονίζει τις αρετές του και να υποτιμά τις αδυναμίες του. Έτσι, ο αριστερός προβάλλει πως νοιάζεται περισσότερο για τον άνθρωπο και την κοινωνική δικαιοσύνη (άρα, ηθική ανωτερότητα), ενώ ο δεξιός θεωρεί πως ο ρεαλισμός και η έμφαση στην ατομική ευθύνη και την ελευθερία (ή τη “φυσική τάξη”) δείχνουν περισσότερη “εξυπνάδα” ή τετράγωνη λογική (άρα, διανοητική ανωτερότητα).

Η αντίληψη περί “ανωτερότητας” είτε ηθικής, είτε διανοητικής, είναι συχνά προϊόν ρητορικών απλουστεύσεων, σχεδιασμένων να τονώσουν την αυτο-εκτίμηση της ομάδας και να αυξήσουν τη συσπείρωση των οπαδών της. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η κάθε παράταξη βλέπει την άλλη υπό το φως της “κατωτερότητας”.

Το τρίτο μέρος του αποφθέγματος, «Όποιος πιστεύει, είναι ή ηλίθιος ή απατεών», σηκώνει μεγάλο βάρος ερμηνείας. Εδώ, η λέξη “πιστεύει” δεν αφορά απλά μια ελπίδα ή μια προτίμηση, αλλά δείχνει το δογματικό στοιχείο: την άκαμπτη, τυφλή πεποίθηση.

Αν κάποιος αποδέχεται ανεπιφύλακτα τη δήθεν ηθική ανωτερότητα της μίας πλευράς ή τη δήθεν διανοητική ανωτερότητα της άλλης, χωρίς να τη θέτει υπό κριτική, ενδέχεται να παραβλέπει αντιφάσεις, λάθη ή ιστορικές αποτυχίες. Μια τέτοια αφέλεια μπορεί να ερμηνευτεί ως “ηλιθιότητα” ή, πιο ήπια, ως πλάνη ή άγνοια.

Υπάρχει όμως και η πιθανότητα της συνειδητής εκμετάλλευσης του δογματισμού. Σε αυτή την περίπτωση, το άτομο προβάλλει τη μία “ανωτερότητα” ή την άλλη, προκειμένου να χειραγωγήσει τους άλλους, να κερδίσει πολιτικό ή κοινωνικό κύρος, ή απλώς να διατηρήσει την κυριαρχία του. Αυτή η συνειδητή κατάχρηση της πίστης δικαιολογεί τον χαρακτηρισμό “απατεώνας”.

Αυτό το απόφθεγμα μπορεί να διαβαστεί ως κυνικό – στο όριο της απαξίωσης κάθε ιδεολογίας. Μερικοί θα πουν ότι “πέφτει στην παγίδα” ενός μηδενισμού, όπου τίποτα δεν αξίζει και όλα είναι ψεύτικα. Ωστόσο, ίσως η ουσία βρίσκεται στη διάκριση ανάμεσα σε μια μετρημένη, κριτική πίστη και σε μια δογματική, αδιάλλακτη πίστη.

Ναι, αρκεί η ιδεολογία (είτε αριστερή, είτε δεξιά, είτε άλλη) να μην αντιμετωπίζεται ως απόλυτο “πιστεύω”· πρέπει να υπόκειται σε διαρκή έλεγχο από τη λογική, την εμπειρία και τον διάλογο. Άλλωστε, οι μεγάλες κοινωνικές αλλαγές ξεκινάνε από ιδέες που προκαλούν ρήξη με την κατεστημένη τάξη. Όταν όμως οι ιδέες γίνονται δόγμα, παύει η γόνιμη αμφισβήτηση και γεννιέται η αυταρχική βεβαιότητα.

Ο άνθρωπος έχει ανάγκη να πιστεύει σε ορισμένες αξίες για να δώσει νόημα στη ζωή του. Η ρήση φαίνεται να καταδικάζει όχι τόσο την ύπαρξη αξιών και ιδεών, όσο την τυφλή, δογματική προσκόλληση σε αυτές.

Η αίσθηση ότι “ανήκουμε” σε μια παράταξη και πιστεύουμε στη μοναδική της “ανωτερότητα” προσφέρει ασφάλεια και ταυτότητα. Μας τοποθετεί σε ένα πλαίσιο, μας δίνει “εχθρούς” και “φίλους” με σχετική ευκολία. Ωστόσο:

Όταν μια κοινωνική ομάδα θεωρεί εαυτήν “ανώτερη” (στην ηθική ή τη διανόηση), συχνά καταλήγει σε αλαζονικές συμπεριφορές, περιθωριοποιεί τους εκτός ομάδας και δεν μπορεί να δει τα δικά της λάθη. Αυτός είναι ο “κλειστός ναρκισσισμός” της ομάδας, είτε αριστερής είτε δεξιάς.

Η πεποίθηση “εμείς είμαστε οι καλοί” ή “εμείς είμαστε οι έξυπνοι” ακυρώνει τη δυνατότητα ουσιαστικής ανταλλαγής επιχειρημάτων. Ο διάλογος γίνεται ανταγωνισμός για το ποιος θα επικρατήσει, αντί για αναζήτηση κοινής αλήθειας. Τα συμπεράσματα είναι προειλημμένα, καθώς ο “άλλος” είναι είτε ανήθικος, είτε “λιγότερο ικανός”.

Το αποφθεγματικό ύφος συχνά παρακάμπτει τις αποχρώσεις για να προκαλέσει σκέψη ή και ενόχληση. Η προκλητική διατύπωση «είναι ή ηλίθιος ή απατεών» στοχεύει να ταρακουνήσει όποιον διαβάζει, ώστε να διερωτηθεί: “Μήπως έχουμε υπεραπλουστεύσει τις απόψεις μας; Μήπως βρίσκουμε ‘παρηγοριά’ σε μια δήθεν ανωτερότητα;”

Η αξία του αποφθέγματος είναι ότι μάς ζητάει να σκεφτούμε κριτικά τις ίδιες μας τις πεποιθήσεις. Πριν υιοθετήσουμε κάποιο σχήμα “ανωτερότητας” (ηθικής, πνευματικής, πολιτισμικής κ.λπ.), καλούμαστε να ελέγξουμε αν βασίζεται σε ουσιαστικά επιχειρήματα ή απλώς σε μια αυτοαναφορική δικαίωση.

Ίσως η πιο δημιουργική ερμηνεία της τελευταίας φράσης είναι ότι δεν πρέπει να παγιδευόμαστε στο τυφλό “πιστεύω”, αλλά να διατηρούμε ανοιχτή τη δυνατότητα αμφιβολίας και έρευνας. Όταν κάποιος εγκαταλείπει την κριτική σκέψη και αποδέχεται μια πεποίθηση σαν απόλυτο δόγμα, χάνει ουσιαστικά την επαφή με την πραγματικότητα, γλιστρώντας είτε στην αφέλεια, είτε στην εκμετάλλευση.

Το απόφθεγμα αυτό είναι, αναμφίβολα, σκληρό και διατυπωμένο με πρόθεση να σοκάρει. Στην ουσία, όμως, έρχεται να κρίνει την αλαζονεία που μπορεί να εμφανιστεί τόσο στην αριστερή, όσο και στη δεξιά σκέψη. Όταν η ιδεολογία μετατρέπεται σε δόγμα ηθικής ή διανοητικής υπεροχής, διαστρέφεται και οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο αλληλοκατηγοριών, στον οποίο το πραγματικό περιεχόμενο των ιδεών πάει περίπατο.

 

Δημήτρης Βίκτωρ

 

Περί αξίας που επιβιώνει

 «Η μόνη αξία που επιβιώνει, καθώς ο χρόνος περνάει, είναι η ικανότητα του ανθρώπου να διακρίνει και να δημιουργεί την Ομορφιά. Όσο περισσότερο διαρκεί αυτή η ικανότητα, τόσο ένας άνθρωπος συνεχίζει να νοιώθει μη δυστυχισμένος, ακόμη κι όταν πια έχει γεράσει»

Η έννοια της Ομορφιάς, τόσο στον αισθητικό όσο και στον ηθικό-πνευματικό της ορίζοντα, αποτελεί ένα από τα κεντρικά ζητούμενα της ανθρώπινης ύπαρξης. Το απόφθεγμα επισημαίνει πως η ικανότητα να διακρίνουμε και να δημιουργούμε την Ομορφιά είναι μία από τις ελάχιστες –αν όχι η μόνη– διαχρονικές αξίες που επιβιώνουν, καθώς φθείρεται η σωματική μας δύναμη και συχνά οι υλικές επιδιώξεις χάνουν το νόημά τους. Όσο, λοιπόν, διατηρείται μέσα μας αυτή η ικανότητα, τόσο μένουμε «μη δυστυχισμένοι» ή, θετικότερα ειπωμένο, προσηλωμένοι σε ένα βαθύτερο αίσθημα ολοκλήρωσης.

Η διάκριση της Ομορφιάς:
Η πρώτη διάσταση του αποφθέγματος αφορά την ικανότητα να διακρίνουμε την Ομορφιά. Δεν πρόκειται μόνο για ένα καθαρά αισθητικό κριτήριο (π.χ. ένα ωραίο έργο τέχνης ή ένα τοπίο), αλλά και για την καλλιέργεια της συνείδησης που ξέρει να “βλέπει” τη χαρά, την αρμονία, την τάξη, την αλήθεια σε κάθε κατάσταση. Στο βάθος, η ικανότητα αυτή αποτελεί μια στάση ζωής: την απόφαση να αναζητούμε, αντί να αγνοούμε, τα στοιχεία που είναι αρμονικά, δημιουργικά ή εμπνευστικά στον κόσμο γύρω μας. Όταν καταφέρνουμε να σταθούμε μπροστά σε ένα απλό γεγονός –ένα χαμόγελο, ένα ηλιοβασίλεμα ή έναν άνθρωπο γεμάτο καλοσύνη– και να δούμε σε αυτό την Ομορφιά, ήδη αρχίζουμε να γεμίζουμε τη ζωή μας με ένα αίσθημα βαθιάς ικανοποίησης.

Η δημιουργία της Ομορφιάς:
Η δεύτερη πλευρά της αξίας αυτής έγκειται στην ικανότητα δημιουργίας της. Δεν αρκεί απλώς να εντοπίσουμε τη γοητεία ή τη χάρη που μπορεί να κρύβεται στα πράγματα· χρειάζεται να συμβάλλουμε κι εμείς με κάποιον τρόπο, ώστε η Ομορφιά να γεννάται και να πολλαπλασιάζεται. Αυτό το δημιουργικό στοιχείο μπορεί να εκδηλωθεί σε κάθε ανθρώπινη ενέργεια –στην τέχνη, στη φροντίδα του άλλου, στην ικανότητα να προσφέρουμε χαρά ή να απαλύνουμε τον πόνο. Ακόμη και η πιο απλή πράξη μπορεί να εμπεριέχει μια δημιουργική πνοή, αν γίνεται με αγάπη, καλαισθησία και ενδιαφέρον για τον κόσμο που μας περιβάλλει. Σε αυτήν την ουσιώδη συμμετοχή στη «γέννηση» της Ομορφιάς, ανακαλύπτουμε τον αυθεντικό ρόλο μας ως όντα προικισμένα με φαντασία, συναίσθημα και νου.

Η Ομορφιά ως αντίδοτο στη φθορά του χρόνου:
Το απόφθεγμα τονίζει, επιπλέον, πως η διατήρηση της ικανότητας αυτής μάς προστατεύει από τη δυστυχία της φθοράς. Με την πάροδο των χρόνων, οι σωματικές αντοχές μειώνονται, οι στενές φιλίες μπορεί να χάνονται, οι καθημερινές χαρές συχνά αλλάζουν μορφή. Ωστόσο, η ικανότητα να βιώνουμε και να παράγουμε Ομορφιά μπορεί να διατηρηθεί άσβεστη, αρκεί να την καλλιεργούμε. Ο άνθρωπος που παραμένει ανοιχτός σε νέα ερεθίσματα, που δίνει χώρο και χρόνο στη φαντασία του, που καλλιεργεί  το πνεύμα του, δεν επιτρέπει στη φθορά να επικρατήσει στον ψυχισμό του. Αντιθέτως, παραμένει ζωντανός, δημιουργικός, «μη δυστυχισμένος», όπως επισημαίνεται. Η χαρά που πηγάζει από την αίσθηση ότι συμμετέχουμε σε μια διαρκή πράξη ομορφιάς είναι αυτή που συνεχίζει να μας στηρίζει.

Η Ομορφιά, σε όλες τις εκφάνσεις της, λειτουργεί ως πνευματική «τροφή» και θεμελιώδες βίωμα που μάς επιτρέπει να αντέξουμε τον χρόνο και τις αλλοιώσεις του. Η ουσιαστική ενασχόληση με την Ομορφιά –η διάκρισή της και η δημιουργική της έκφραση– μετατρέπεται σε ασπίδα ενάντια στη μονοτονία, τον κυνισμό και την απελπισία. Είναι αυτή η «μόνη αξία» που, διαρκώς ανανεούμενη, μάς υπενθυμίζει ότι ο άνθρωπος δεν είναι ένα παθητικό πλάσμα· διαθέτει μέσα του τη σπίθα της καλλιτεχνίας και της αλληλεγγύης, στοιχεία τα οποία συνιστούν ίσως την πιο γνήσια κληρονομιά που μπορούμε να αφήσουμε στην επόμενη γενιά. Και όσο περισσότερο διαρκεί, τόσο περισσότερο γεμίζει με φως κάθε στιγμή της ύπαρξής μας.

Δημήτρης Βίκτωρ

 

 

 

"Η ΦΥΛΑΚΗ ΜΟΥ" ----- Ποίημα - Απαγγελία: Δημήτρης Βίκτωρ

Περί Έρωτος

 «Ο έρωτας είναι σαν την σκοτεινή ενέργεια του σύμπαντος: Συνδέει τα πάντα μεταξύ τους»

Αυτή η μεταφορά συγκεντρώνει δύο φαινομενικά διαφορετικούς κόσμους: τον κόσμο της ανθρώπινης εμπειρίας και των συναισθημάτων από τη μια, και τον κόσμο της σύγχρονης κοσμολογίας από την άλλη. Η σκοτεινή ενέργεια, ως κοσμικός όρος, αναφέρεται σε μια ισχυρή, αόρατη δύναμη που προκαλεί την επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος, αλλά συγχρόνως παραμένει μυστήριο για την επιστήμη. Ο έρωτας, αν και οικείος σε όλους, κρατάει κι αυτός τα δικά του μυστικά κι εμφανίζεται συχνά ως ανεξήγητος στη φύση του.

Ο τρόπος με τον οποίο η σκοτεινή ενέργεια διαποτίζει το σύμπαν και συνδέει δομικά το «όλο», προσκαλεί μιαν αναλογία με τη δύναμη του έρωτα: ένα αίσθημα που, δίχως να φαίνεται, καθορίζει την ανθρώπινη συμπεριφορά, τις σχέσεις μας, τις αξίες και τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο. Όπως η σκοτεινή ενέργεια δρα στο υπόβαθρο, συγκρατώντας – κατά κάποιο τρόπο – τα πάντα εν κινήσει και σε διαστολή, έτσι και ο έρωτας λειτουργεί σαν αόρατος συνδετικός κρίκος στις ζωές των ανθρώπων. Οδηγεί σε συναντήσεις, δεσμούς, πάθη κι επιθυμίες.

Παρά την αοριστία του, ο έρωτας μοιάζει να συνιστά κινητήρια δύναμη της ζωής. Κι όπως οι επιστήμονες ερευνούν τη σκοτεινή ενέργεια προσπαθώντας να αποκαλύψουν τη φύση της, έτσι κι εμείς εξερευνούμε ακατάπαυστα τα μυστικά του έρωτα. Πού γεννιέται; Πώς αυξάνεται, φθίνει ή μεταμορφώνεται; Με τον ίδιο τρόπο που δεν αντιλαμβανόμαστε άμεσα τη σκοτεινή ενέργεια παρά μόνο τα αποτελέσματά της, έτσι και τον έρωτα τον διαπιστώνουμε μέσα από τις συνέπειές του: την έλξη, την δημιουργικότητα, τα συναισθήματα που μας αλλάζουν βαθιά.

Ένα άλλο ενδιαφέρον σημείο βρίσκεται στην έννοια της σύνδεσης: ο έρωτας δρα σαν ισχυρός παράγοντας που μπορεί να ενώσει ανθρώπους, κοινωνίες ή και πολιτισμούς. Κάθε φορά που άνθρωποι ενώνονται από έρωτα – ρομαντικό, φιλικό ή πλατύτερο αγάπης για την ανθρωπότητα – δημιουργείται ένα ενεργειακό πεδίο που επηρεάζει όχι μόνο τους ίδιους, αλλά και όσους βρίσκονται γύρω τους. Είναι μια αλυσίδα επιδράσεων που επεκτείνεται, όπως η κοσμική διαστολή, πέρα από τα όρια που μπορούμε άμεσα να δούμε.

Ο έρωτας δεν είναι στατικός. Όπως το σύμπαν διαστέλλεται, έτσι κι ο έρωτας διαθέτει κάτι το απρόβλεπτο και δυναμικό: άλλοτε μας συνεπαίρνει τόσο που αλλάζει ολόκληρη την τροχιά της ζωής μας, άλλοτε αναδιπλώνεται ή μετατρέπεται σε άλλες μορφές αγάπης και συναισθηματικής εγγύτητας. Αυτό το παιχνίδι ενέργειας και κίνησης αντανακλά βαθιά την ανθρώπινη ανάγκη για νόημα, σύνδεση και δημιουργία.

Η μεταφορά της σκοτεινής ενέργειας μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τον έρωτα όχι μόνον ως ατομική εμπειρία, αλλά και ως κοσμική. Όπως όλο το σύμπαν φέρει μέσα του μιαν άγνωστη, πανταχού παρούσα δύναμη, έτσι και όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως πολιτισμικών, θρησκευτικών ή κοινωνικών διαφορών, έχουν μέσα τους τον σπόρο του έρωτα, της έλξης, της αφοσίωσης. Σε τελική ανάλυση, αυτή η παγκοσμιότητα του έρωτα γίνεται ένα είδος «κοινού πεδίου» για όλη την ανθρωπότητα.

Συνοψίζοντας, η παρομοίωση «Ο έρωτας είναι σαν τη σκοτεινή ενέργεια του σύμπαντος: συνδέει τα πάντα μεταξύ τους» επισημαίνει δύο ιδιαίτερα στοιχεία: την αόρατη και μυστήρια φύση του έρωτα, καθώς και την ικανότητά του να συνέχει και να ενώνει ανθρώπους και καταστάσεις σε ένα κοσμικό, συλλογικό παιχνίδι αλληλεπιδράσεων. Σε αυτό το παιχνίδι, ο έρωτας μας δείχνει πως ακόμη κι αν δεν μπορούμε να αποκαλύψουμε πλήρως την «ουσία» του, τα ίχνη και η δύναμή του αποκαλύπτονται αναμφίβολα στις ζωές μας – συνθέτοντας μια βαθιά, ενωτική ενέργεια που πηγάζει από την ίδια τη φυσική τάση του κόσμου να μην μένει στάσιμος, αλλά να διαστέλλεται συνεχώς, αναζητώντας νέες μορφές και νέες δυνατότητες σύνδεσης.

Δημήτρης Βίκτωρ

 

"ΘΑ ΖΗΣΟΥΜΕ" --- Ποίημα: Δημήτρης Βίκτωρ ---- Απαγγελία μαζί με την ...

" ΕΦΙΑΛΤΕΣ ΤΟΥ ΤΟΥ ΠΡΩΙΝΟΥ " --- Ποίημα: Δημήτρης Βίκτωρ ---- Απαγγελία...

Καλή Στάση - Ζωής

#Ποιηση_Βικτωρ

"STABAT MATER" --- Poem and Recitation: Dimitris Victor - Translation:...

"STABAT MATER" - Ποίημα και Απαγγελία: Δημήτρης Βίκτωρ

" Μάνα Ευδοξία από την Εξάνθεια, Χαίρε "

«ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΓΟΛΓΟΘΑ» - Ζωγραφική του Δ. Βίκτωρ - (Λάδια σε καμβά- (70 Χ 100 εκ.)

 

"STABAT MATER" - Poem: Dimitris Victor -- Translation: Philip Ramp

"MORNING NIGHTMARES"- Poem: D. Victor-Recitation: Katerina Anghelaki-Roo...

Η αγάπη για τα ζώα

Η αγάπη για τα ζώα είναι απόλυτα ιδιοτελής!...

Για αυτά που οι άνθρωποι για διάφορους λόγους επέλεξαν ότι είναι καλά για φάγωμα... Αρνάκια, γουρουνάκια, κατσικάκια, κουνελάκια κοτοπουλάκια, κλπ.

Τα  άλλα, τα ακατάλληλα για φαγοπότι...( βασικά, σκυλάκια και γατάκια), είναι η απόδειξη της επιλεκτικής τους αγάπης....

Είναι και αυτό ένα είδος ανιδιοτέλειας!... Νοιώθεται!..

Αυτά τα ζωάκια δεν είναι από τα αγαπημένα για παιχνιδάκια συντροφιάς!... Προορίζονται για παϊδάκια και μπριζόλες!...

Οι Φιλόζωοι Χριστιανοί

Μεγάάάάλη Εβδομάδα και οι φιλόζωοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί,ξεχύνονται στους... Ναούς των Κρεοπωλείων και στη Μητρόπολη της Βαρβακείου, για να διαλέξουν αρνάκια και κατσικάκια, γιατί θα πεινάσουν από τη χαρά τους την ερχόμενη Κυριακή, λόγω της Ανάστασης του Πεθαμένου Ιησού Ναζωραίου!...

(Τα σκυλάκια και τα γατάκια τα αποφεύγουν γιατί έχουν σκληρό κρέας, λέει!)

Οι φιλόζωοι!... Πολύ συγκινητικό!............................................

ΨΕΜΑ ΘΕΟΣ.........!

 

Ψέμα ύβρις, θεός θαυμαστός

υπέροχος καταπληκτικός

αγαλλίαση ψυχής γλυκιά ουτοπία

έμπνευση για τέχνης δημιουργία.

 

Όλα ιδανικά, ισορροπημένα εκστατικά

όμορφα, χωρίς μιζέρια, εκπληκτικά

Ψέμα ηδονή αρχής οργασμών

ποικίλων ερωτικών στοχασμών.

 

Ταραχή νου και ακραία ευχαρίστηση

αιτία για κάθε είδους εκδίκηση

Ψέμα απάντηση καλού γιατρού

Ψέμα δικαιολογία έγκριτου νομικού.

 

Βαθειάς εξομολόγησης στοιχείο

μετανοιωμένης πόρνης εργαλείο

της εξουσίας κύριος μοχλός

της οικογένειας ηθικός δεσμός.

 

Του εραστή η λάγνα μορφή

της παρθένας ακραία απειλή

του θεού αυστηρή προσταγή

του παπά η ανούσια ευχή.

 

Του σοφού η νεφελώδης κουλτούρα

του καλλιτέχνη η επιτηδευμένη φιγούρα

του ποιητού η κρυφή αφασία

του αρρώστου δίχως τέλος ελπίδα.

 

Των πολέμων αφορμή και αιτία

των ερωτευμένων η κυκλοθυμία

του ανήλικου όπλο, επιβουλή

του ενήλικου άμυνα, συμβουλή.

 

Του δικαστή ζυγισμένες αποφάσεις

του κυβερνήτη μετρημένες προφάσεις

του δημοσιογράφου η αναλγησία

του επιχειρηματία η υποκρισία.

 

Ψέμα γυρίζεις των ανθρώπων τη Γη

σαν μια απέραντη δύναμη πυρηνική.

Ψέμα άγιο στοιχείο, αναγκαίο κακό.

Ψέμα μεγάλο το κάθε εγώ.

Ψέμα, αρχής των πάντων, θρησκευτικό.

Ψέμα, αιώνιο μυστικό!…

 

 Δημήτρης Βίκτωρ