Περί Αντοχής

«Η αντοχή είναι το σημαντικό. Αν δεν αντέχεις δεν έχεις σημασία, δεν εμπνέεις, δεν κάνεις ιστορία»

Η αντοχή, στην πιο καθαρή της μορφή, είναι ένας εσωτερικός άξονας που κρατά την ύπαρξη σταθερή μέσα στον κυματισμό της ζωής. Δεν είναι μια στιγμιαία πράξη, αλλά ένας τρόπος ύπαρξης που επιτρέπει στον άνθρωπο να διατηρεί την ψυχική του γαλήνη απέναντι στις δυσκολίες, να μην παρασύρεται από την τυχαιότητα των γεγονότων και να μένει πιστός σε αυτό που θεωρεί σωστό και αληθινό. Είναι η δύναμη που μας επιτρέπει να σταθούμε αγέρωχοι μπροστά στο αναπόφευκτο, να βλέπουμε τον πόνο χωρίς να υποκύπτουμε σε αυτόν, να επιλέγουμε τη λογική και την αρετή ακόμη και όταν όλα γύρω μας ωθούν προς την παραίτηση. Στο βάθος, η αντοχή είναι μια ιδιαίτερη μορφή ελευθερίας: η ικανότητα να ορίζουμε τη στάση μας απέναντι σε ό,τι δεν μπορούμε να αλλάξουμε.

Όμως η αντοχή δεν εξαντλείται σε αυτή την ήρεμη, γειωμένη σταθερότητα. Κάποια στιγμή η ίδια αυτή δύναμη αποκτά πιο έντονη, σχεδόν δραματική διάσταση. Μετατρέπεται από καρτερικότητα σε πυρωμένη δημιουργική ένταση. Η ζωή είναι αγώνας και, μέσα σε αυτόν τον αγώνα, μόνο όσοι αντέχουν πραγματικά μπορούν να υπερβούν τον μέσο άνθρωπο. Η αντοχή γίνεται πλέον το μέσο με το οποίο υπερφυτεύουμε τον εαυτό μας στο έδαφος της δοκιμασίας για να αναδυθούμε πιο δυνατοί, πιο ελεύθεροι, πιο ικανοί να δώσουμε μορφή σε ό,τι μας καλεί από το βάθος της ύπαρξής μας. Δεν αρκεί να υπομένεις∙ πρέπει να χρησιμοποιείς την ίδια την πίεση του πόνου σαν σφυρί που σμιλεύει τη μορφή σου.

Ο άνθρωπος που αντέχει σε αυτό το δεύτερο, πιο ορμητικό επίπεδο, δεν είναι παθητικός. Γίνεται δημιουργός της μοίρας του, κάποιος που δεν υποφέρει απλώς αλλά μεταμορφώνει την εμπειρία του πόνου σε ύπαρξη που εμπνέει. Το βάρος που για πολλούς είναι κατάρρευση, γι’ αυτόν γίνεται θεμέλιο. Εκείνος που αξιοποιεί τις πληγές για να χτίσει, αυτός που σηκώνεται ξανά και ξανά χωρίς να χάνει την εσωτερική του φλόγα, αγγίζει τα όρια του ανθρώπου που ξεπερνά τον ίδιο του τον εαυτό και χαράζει σημάδι στον κόσμο χωρίς να χρειάζεται να το διακηρύξει.

Κι έτσι το απόφθεγμα αποκτά πλήρες νόημα: αν δεν αντέχεις, δεν αφήνεις ίχνος. Όσοι λυγίζουν και αποσύρονται παραμένουν στα περιθώρια της ανθρώπινης ιστορίας, σιωπηλοί, σχεδόν άυλοι. Όσοι όμως επιμένουν, όσοι συνεχίζουν ακόμη και όταν ο πόνος μοιάζει απόλυτος, γράφουν την πορεία τους με χαρακτήρα που δεν ξεθωριάζει. Η αντοχή γίνεται τότε όχι απλώς αρετή, αλλά η ίδια η προϋπόθεση της δημιουργίας, της έμπνευσης και της αθανασίας.

Δημήτρης Βίκτωρ

" ΕΦΙΑΛΤΕΣ ΤΟΥ ΠΡΩΪΝΟΥ " --- Ποίημα - Μελοποίηση - Σύνθεση - Ερμηνεία: Δ...

" ΣΤΟ ΓΗΡΟΚΟΜΕΙΟ " - Ποίημα - Μελοποίηση - Σύνθεση : Δημήτρης Βίκτωρ

Περί σιωπής μυαλού

«Η πιο σημαντική εμπειρία μυαλού είναι η σιωπή»

Η σιωπή, ως βίωμα και ως έννοια, συχνά παραγνωρίζεται μέσα στον διαρκή θόρυβο και την αδιάκοπη ροή πληροφοριών που χαρακτηρίζουν τον σύγχρονο κόσμο. Ωστόσο, μέσα σε αυτή την αθόρυβη κατάσταση, αποκαλύπτεται μία μοναδική δυνατότητα του νου καθώς η σιωπή προσφέρει την βάση για καθαρή σκέψη, ουσιαστική ενδοσκόπηση και βαθιά σύνδεση με τον εσωτερικό μας εαυτό. Στο πλαίσιο του αποφθέγματος, αναδεικνύεται η σημασία της ήρεμης κατάστασης που μάς επιτρέπει όχι μόνο να παρατηρήσουμε, αλλά και να συνειδητοποιήσουμε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις αξίες που μάς προσδιορίζουν.

Η σιωπή μπορεί να νοηθεί ως ένα κενό που περιμένει να γεμίσει από την ουσία του είναι μας. Μέσα σε αυτήν, δεν είμαστε υποχρεωμένοι να ανταποκριθούμε σε εξωτερικά ερεθίσματα· αντιθέτως, μαθαίνουμε να αφουγκραζόμαστε τον εσωτερικό μας κόσμο. Όπως τόνιζαν αρχαίοι φιλόσοφοι και μυστικιστικές παραδόσεις, η σιωπή αποτελεί την πύλη για εμβάθυνση στην ανθρώπινη συνείδηση και για την ανάδυση της αυθεντικής μας ταυτότητας.
Σε κατάσταση σιωπής, τα λόγια, οι κρίσεις και οι εξωτερικές απαιτήσεις παραμερίζονται προσωρινά. Ως εκ τούτου, έχουμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε τι συμβαίνει εντός μας, να αντιληφθούμε τις ριζικές μας επιθυμίες, τις πραγματικές μας ανάγκες και τους εσωτερικούς διαλόγους που συχνά επισκιάζονται από τον κοινωνικό θόρυβο.

Πέρα από την αυτογνωσία, η σιωπή δρα ως μήτρα δημιουργίας και βαθύτερης νοητικής διεργασίας. Οι ιδέες, όπως οι σπόροι, χρειάζονται ένα γόνιμο «έδαφος» για να βλαστήσουν. Σε έναν κόσμο γεμάτο αδιάκοπο θόρυβο και περισπασμούς, η σιωπή λειτουργεί ως εκείνος ο ήρεμος χώρος που επιτρέπει στις σκέψεις να βρουν τη μορφή τους, να εξελιχθούν και να δώσουν νόημα στην εμπειρία μας.
Με άλλα λόγια, η σιωπή δεν είναι απουσία· είναι μία διακριτική, αλλά πανίσχυρη παρουσία. Στη φιλοσοφική παράδοση της Ανατολής, η σιωπή αντιμετωπίζεται ως η μήτρα της σοφίας: μόνο μέσα στο απόλυτο κενό μπορεί να γεννηθεί η αυθεντική κατανόηση. Ακόμη και στην Δυτική φιλοσοφία, υπάρχουν στιγμές –λ.χ. στον Σωκράτη, στην προσπάθειά του να φτάσει στην αλήθεια μέσω του «μαιευτικού διαλόγου»– όπου δίνεται έμφαση στο να ακούμε προσεκτικά, δηλαδή να σιωπούμε, ώστε να αναδυθεί η ουσία των ιδεών.

Η σιωπή, όμως, δεν αφορά μόνο τη γνωστική μας ικανότητα. Αγγίζει και βαθιά υπαρξιακά ερωτήματα: «Ποιος είμαι;», «Ποιο είναι το νόημα της ζωής;». Σε έναν κόσμο όπου καλούμαστε να απαντήσουμε γρήγορα και αποτελεσματικά, η σιωπή φαίνεται περιττή και ίσως τρομακτική. Κι όμως, ακριβώς μέσα σε αυτή τη φαινομενικά “κενή” εμπειρία, μπορούμε να δούμε καθαρά ότι είμαστε κάτι πολύ περισσότερο από τη συνήθη ταύτιση με ρόλους, υποχρεώσεις και κοινωνικές μάσκες.
Η υπαρξιακή διάσταση της σιωπής αφήνει χώρο για το βίωμα της απεραντοσύνης και της μυστηριώδους πλευράς της ύπαρξης. Γι’ αυτό, όταν μένουμε σιωπηλοί στον εσωτερικό μας κόσμο, μπορεί να αισθανθούμε ένα αίσθημα δέους και φόβου: αναμετριόμαστε με το άπειρο και με την ίδια την ελευθερία που προκύπτει από αυτό.

Η σιωπή, ως πρακτική, δεν σημαίνει απλώς να παραμένουμε αμίλητοι. Σημαίνει να δημιουργούμε χώρο για ησυχία στο μυαλό και στα συναισθήματά μας, αναπτύσσοντας την ικανότητα να ακούμε τον εαυτό μας αλλά και τον κόσμο γύρω μας με πιο ειλικρινή τρόπο. Η συνειδητή καλλιέργεια της σιωπής μπορεί να λάβει διάφορες μορφές: διαλογισμός, προσευχή, στιγμές περισυλλογής στη φύση, ακόμη και απλή αποχή από την επιφανειακή επικοινωνία.
Μέσα από αυτή την εξάσκηση, μαθαίνουμε να ερχόμαστε σε επαφή με τις πτυχές του νου που συνήθως μένουν στην αφάνεια· παράλληλα, εξασκούμαστε στην παρατήρηση και την αποδοχή. Έτσι, η σιωπή μετατρέπεται σε γέφυρα προς τον βαθύτερο εαυτό και, ταυτόχρονα, βελτιώνει την ποιότητα των επικοινωνιών μας, διότι –όταν μιλάμε– το κάνουμε πιο ουσιαστικά και έχοντας επίγνωση.

Η σιωπή δεν αποτελεί απλώς απουσία λόγων ή ήχων· είναι ένας ζωτικός χώρος, όπου ο νους αποκτά τη δυνατότητα να στραφεί προς τα μέσα και να δει ξεκάθαρα. Από αυτή την άποψη, το να βιώσουμε συνειδητά τη σιωπή μπορεί να αποδειχθεί το πιο απελευθερωτικό και μεταμορφωτικό ταξίδι στο οποίο μπορούμε να επιδοθούμε. Όταν μαθαίνουμε να αγκαλιάζουμε το κενό της σιωπής, μαθαίνουμε ουσιαστικά να δημιουργούμε. Δημιουργούμε νόημα, αυτογνωσία, γαλήνη και, εντέλει, μία βαθύτερη επαφή με την ίδια τη ζωή.

Έτσι, το απόφθεγμα «Η πιο σημαντική εμπειρία μυαλού είναι η σιωπή» υπενθυμίζει ότι, όσο κι αν η ανθρωπότητα προοδεύει τεχνολογικά, πολιτισμικά ή κοινωνικά, το αληθινό μυστικό για την εξέλιξη του νου και την εσωτερική μας ολοκλήρωση έγκειται –σταθερά– στην απλότητα της σιωπής. Και να μην ξεχνάμε πως, το ταλέντο ανθίζει στην απομόνωση.

Δημήτρης Βίκτωρ 

ΠΕΡΙ ΝΟΗΜΑΤΟΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ

«Η ζωή ρέει μεταξύ πόνου και ανίας. Το να χασκογελάς για να ξεχνάς την ανία δεν έχει νόημα. Το να πονάς δημιουργώντας έχει νόημα»

Το απόφθεγμα αυτό φωτίζει τον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης: το δίπολο ανάμεσα στην κενότητα της ανίας και στη δυναμική του μόχθου. Η ζωή δεν είναι ούτε αδιάκοπη χαρά ούτε αδιάκοπη δυστυχία· κυλά σαν παλινδρόμηση ανάμεσα στην πλήξη και στον κόπο, και το ερώτημα είναι αν θα μείνουμε παθητικοί θεατές ή αν θα δώσουμε σχήμα στο βίωμά μας.

Η ανία είναι η εμπειρία του κενού. Δεν πρόκειται απλώς για αδράνεια, αλλά για αίσθηση απουσίας σκοπού, για μια ψυχική άπνοια. Όταν δεν υπάρχει πρόβλημα να λύσουμε ή στόχος να κατακτήσουμε, το πνεύμα βυθίζεται σε ακινησία. Στη σημερινή εποχή, συνηθίζουμε να καλύπτουμε αυτό το κενό με πρόχειρες απολαύσεις: ταχύρρυθμη διασκέδαση, εφήμερο χιούμορ, συνεχή κατανάλωση εικόνων. Όμως το «χασκογέλιο», όπως το ονομάζει το απόφθεγμα, δεν είναι πραγματική λύση· είναι λήθη που δεν γεμίζει το εσωτερικό κενό.

Αντίθετα, ο πόνος – εδώ με την έννοια του μόχθου, του κόπου και της προσπάθειας – μπορεί να αποτελέσει κινητήρια δύναμη. Ο μόχθος μάς υπενθυμίζει τα όρια και τις δυνατότητές μας. Όταν κοπιάζουμε, όταν ιδρώνουμε για κάτι, όταν παλεύουμε με αντιστάσεις, τότε γεννιέται η ανάγκη για δημιουργία. Σε κάθε φιλοσοφική παράδοση, ο μόχθος θεωρείται σπόρος μεταμόρφωσης: από την αρχαία τραγωδία, όπου ο ήρωας λυτρώνεται μέσα από τον αγώνα, έως τη νεότερη σκέψη που βλέπει στην προσπάθεια το αληθινό πεδίο ελευθερίας.

Να «πονάς δημιουργώντας» σημαίνει να μετουσιώνεις τον κόπο σε πράξη, να μετατρέπεις την τριβή με το δύσκολο σε έργο που αφήνει ίχνος. Η δημιουργία γεννιέται μέσα από τον μόχθο, γιατί μόνο εκεί όπου υπάρχει αντίσταση αναδύεται η δυνατότητα υπέρβασης. Ο κόπος δεν είναι αυτοσκοπός, αλλά η γέφυρα που μας βγάζει από την ανία και μας οδηγεί σε μια βαθύτερη εμπειρία νοήματος.

Έτσι, η δημιουργία δεν αφορά μόνο την τέχνη ή την επιστήμη· αφορά κάθε προσπάθεια να δώσουμε μορφή σε κάτι που πριν ήταν ανείπωτο. Μέσα από τον μόχθο, ο άνθρωπος παύει να είναι παθητικός δέκτης της μοίρας και γίνεται φορέας νοήματος. Το προσωπικό βάρος μετατρέπεται σε κοινόχρηστο αγαθό, καθώς το έργο, μικρό ή μεγάλο, επικοινωνεί με τους άλλους και τους εμπνέει.

Η εύκολη φυγή της διασκέδασης μοιάζει με φάρμακο που απλώς υπνωτίζει τα συμπτώματα. Όμως η ανία επιστρέφει, γιατί δεν έχει χτιστεί κάτι αληθινό. Ο μόχθος, αντίθετα, προσφέρει ρίζες. Ο κόπος που γεννά καρπό μας επιτρέπει να σταθούμε απέναντι στον χρόνο όχι ως καταναλωτές στιγμών, αλλά ως δημιουργοί νοήματος.

Το να «πονάς δημιουργώντας» δεν σημαίνει εξιδανίκευση της οδύνης· σημαίνει αποδοχή ότι ο μόχθος είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ύπαρξης. Ό,τι αξίζει κοστίζει κόπο· κι αυτός ο κόπος, αντί να μας εξαντλεί, μπορεί να γίνει πηγή ελευθερίας και πληρότητας. Εκεί όπου άλλοι βλέπουν βάσανο, ο δημιουργός βλέπει αφορμή.

Σ’ έναν κόσμο που ταλαντεύεται ανάμεσα στην κενότητα της ανίας και στην ψευδαίσθηση της εύκολης χαράς, το απόφθεγμα μας θυμίζει ότι ο δρόμος της δημιουργίας περνά από τον μόχθο. Όχι για να δοξαστεί ο πόνος, αλλά για να μετατραπεί σε έργο με διάρκεια. Έτσι, ο άνθρωπος παύει να χάνεται σε κενές απολαύσεις και βρίσκει την ουσία: ο χρόνος γίνεται γόνιμος, και η ζωή αποκτά βάρος και νόημα.

Δημήτρης Βίκτωρ

Η απόφαση και το μεγαλείο της # 1

Αποφασιστικότης: Η κορυφαία αρετή

Υπάρχουν στιγμές που η πραγματικότητα μοιάζει να σταματά μπροστά μας. Στέκεται ακίνητη, αναμένοντας τη δική μας εντολή. Στιγμές όπου ολόκληρη η ζωή μας συγκεντρώνεται σε μία μόνο επιλογή, σε μία απόφαση, που μπορεί να αλλάξει το μέλλον και, κατ' επέκταση, τον ίδιο τον κόσμο. Στην καρδιά αυτής της στιγμής δεν υπάρχει σωστό ή λάθος. Υπάρχει μόνο η τόλμη του ανθρώπου να δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα.

Στην κρίσιμη στιγμή της απόφασης, το δίλημμα μεταξύ «σωστού» και «λάθους» δεν έχει θέση, γιατί η απόφαση δεν κρίνεται από ηθικούς κώδικες που έπονται. Τη στιγμή εκείνη, το άτομο στέκεται απέναντι στον εαυτό του, γυμνό από κάθε εξωτερικό κριτήριο. Εκεί αποκαλύπτεται η πραγματική ουσία του ανθρώπου. Είναι η στιγμή της απόλυτης αυθεντικότητας: μόνο εσύ, η συνείδησή σου, και η δύναμη να ορίσεις το πεπρωμένο σου.

Κάθε απόφαση είναι πράξη δημιουργίας, καθώς ανοίγει ένα νέο δρόμο στην άβυσσο των δυνατοτήτων. Επιλέγοντας, δημιουργούμε κόσμο· αρνούμενοι να επιλέξουμε, παραμένουμε παθητικοί θεατές ενός κόσμου που άλλοι έχουν σχεδιάσει για μας.

Όταν αποφασίζεις, αλλάζεις το μέλλον. Κάθε πράξη, ακόμα και η πιο μικρή, αντηχεί στην αιωνιότητα, γιατί κάθε απόφαση είναι μια τομή στον χρόνο. Η πράξη σου δημιουργεί κύματα, που αντηχούν πέρα από τον περιορισμένο σου ορίζοντα, επηρεάζοντας ζωές και καταστάσεις που ίσως ποτέ να μην γνωρίσεις.

Έτσι, η αποφασιστικότητα είναι η κορυφαία αρετή του ανθρώπου. Είναι το χαρακτηριστικό που μετατρέπει τον άνθρωπο από απλό παρατηρητή σε ενεργό δημιουργό. Χωρίς αποφασιστικότητα, η ζωή μετατρέπεται σε μια σειρά από ανεκπλήρωτες δυνατότητες, χαμένες ευκαιρίες, και αναξιοποίητα ταλέντα.

Η αποφασιστικότητα έχει το δικό της μεγαλείο, γιατί απαιτεί θάρρος απέναντι στο άγνωστο. Η αποφασιστικότητα είναι, τελικά, υπαρξιακό θάρρος. Δεν φοβάται την ευθύνη του λάθους, ούτε αποζητά τη βεβαιότητα του σωστού. Αντίθετα, αγκαλιάζει τη ριζική αβεβαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και την καθιστά εργαλείο δημιουργίας.

Η απόφαση δεν είναι ποτέ ουδέτερη, ούτε ποτέ ακίνδυνη. Είναι μια δύναμη που μπορεί να υψώσει ή να καταστρέψει, να ελευθερώσει ή να δεσμεύσει. Όμως, ακόμα και στην καταστροφή, η απόφαση φέρει μέσα της την ουσία της ελευθερίας, γιατί αποτελεί αποτέλεσμα της πιο προσωπικής και αυθεντικής έκφρασης του ανθρώπου: της βούλησής του.

Το μεγαλείο της απόφασης έγκειται στο ότι κάθε επιλογή χαράσσεται στην αιωνιότητα. Δεν υπάρχει ασήμαντη απόφαση, γιατί κάθε πράξη συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός κόσμου που συνεχώς μεταβάλλεται. Αυτό που κάνεις σήμερα θα αντηχεί αύριο, και αυτό το αύριο θα επηρεάσει τη ζωή αμέτρητων άλλων ανθρώπων. Έτσι, κάθε απόφαση είναι μια υπαρξιακή πράξη δημιουργίας που δεν περιορίζεται από χρόνο ή χώρο.

Η απόφαση είναι η απόλυτη πράξη ελευθερίας και αυθεντικότητας. Είναι η στιγμή που αναλαμβάνεις τον πλήρη έλεγχο της ύπαρξής σου και γίνεσαι δημιουργός ενός κόσμου που ποτέ πριν δεν υπήρχε. Είναι το μεγαλείο του ανθρώπου να μπορεί, με μία και μόνη κίνηση της ψυχής, να αλλάξει όχι μόνο τη δική του ζωή, αλλά και την ίδια την ουσία του κόσμου.

Η αποφασιστικότητα, συνεπώς, δεν είναι απλά αρετή. Είναι η κορυφαία αρετή που ανυψώνει τον άνθρωπο πάνω από το πεπρωμένο του, καθιστώντας τον, έστω και στιγμιαία, συμμέτοχο στη δημιουργία της ίδιας της αιωνιότητας.

Δημήτρης Βίκτωρ

 

« INSIDE ROOMS » - Poem – Recitation: Dimitris Victor