"ΤΟ ΤΕΣΣΕΡΑ, ΤΟ ΔΥΟ ΚΑΙ ΤΟ ΤΡΙΑ" : Ποίημα και Απαγγελία: Δημήτρης Βίκτωρ

Το Τέσσερα, το δύο και το τρία Στην Ακροκόρινθο μοναχικός ταξιδευτής με ψάθινο καπέλο ψάχνει να βρει της μοίρας του τα βήματα. Στης Σφίγγας τη βαριά σκιά στέκει αποφασισμένος να κάνει αρχή για τη μοναδική του ιστορία. Ο τραγωδός προσμένει μ’ αγωνία την απάντηση χωρίς ακόμη να ’χει γεννηθεί στον κόσμο. Πώς γίνεται αυτό, είναι πολύ παράξενο, πώς παίρνει αρχή, μέση και τέλος η πλοκή! Τραχιά η φωνή περίεργη ηχώ απόκοσμη προσφέρει το αίνιγμα παγκόσμια κληρονομιά. Εδώ ο κόσμος συντονίζει όλα τα ραδιόφωνα κι ο χορός επιχειρεί την τελευταία αρίστη πρόβα. Ο ποιητής παίρνει την πένα ανοίγει το χαρτί βαριανασαίνει με αγωνία τι θ’ ακούσει. Ξέρει πως όταν θα ’χει πλέον γεννηθεί θα έχει γράψει μια μοναδική παγκόσμια ωδή. Ήρθε η καθοριστική στιγμή που περιμένουν όλοι, ανασηκώνονται ν’ ακούσουν καθαρά. Ο ποιητής επιχειρεί το πρώτο του σημάδι κι ο χορός κάνει δειλά το βήμα του μπροστά. Λέγε μου, ξένε, να ρωτήσω ή να φύγεις; Αν μείνεις στη σκιά, θα κινδυνεύσεις με αφανισμό, αν τη σωστή απάντηση μου δώσεις, στο φως θα βγεις, θα περπατήσεις της ζωής άλλο ρυθμό... «Άνθρωπος!» Αυτή είναι η σωστή απάντηση στο τέσσερα, το δύο και το τρία! Ορώ το μέλλον τώρα, είναι όλο εμπρός μου, περνώ στη γνώση ό,τι κι αν σημαίνει αυτό. Παράσιτα γεμίζουν τα ραδιόφωνα, παραφωνίες στου χορού την αρμονία, ο άνθρωπος ξεφεύγει απ’ τη βαριά σκιά της άγνοιας κάνει στο φως της γνώσης σταθερά το πρώτο βήμα. Ήρθε η στιγμή του τραγωδού του ποιητή αυτού που επιτέλους εγεννήθη προορισμένος για να φέρει στην παγκόσμια κερκίδα την πράξη και το νόημα και την ελπίδα. Η Σφίγγα επιστρέφει αίφνης μες στη γη, το άγονο τοπίο μένει έρημο και πάλι. Ο ταξιδιώτης εγκαταλειμμένος, μόνος πάνω στη σκηνή, προσεκτικά προσμένει τώρα νέες οδηγίες. Μακριά στο βάθος μοίρα μ’ ανοιχτές αγκάλες προσμένει με παιχνίδια άκρως ζοφερά. Όλα χρεώνονται εδώ, όλα θα πληρωθούν, απάντηση σωστή, γνώση και κίνηση, ανάγκη, φαντασία. Τώρα αρχίζει η μεγάλη περιπέτεια, όλα θα πρέπει να γραφτούν με τάξη. Έφθασε η ώρα για την πρώτη ανατροπή, ήρθε η στιγμή να εμφανιστεί η Ιοκάστη… Δημήτρης Βίκτωρ Μάιος - 2013

Τα Αποκαΐδια της Αλήθειας

Το θαύμα κρατάει τρεις μέρες. Το πένθος σαράντα. Επίσημο αυτό.

Σαν να το καθιέρωσε κάποιος Θεός. Άλλωστε, Αυτός φημίζεται ως Υπεύθυνος και για τα δύο!

Αλλά υπάρχει και η αλήθεια. Ή μάλλον οι αλήθειες, γιατί αυτές είναι πολλές, όσες και οι γνώμες, όσες και οι απόψεις, όσες και οι γκρίνιες.

Δεν θα μιλήσουμε για πραγματικότητα, αυτό είναι θέμα της επιστήμης.

Πάμε με τα ανθρώπινα μέσα:

Για να προσεγγίσουμε την αλήθεια ας πάρουμε έναν απλό άνθρωπο, αυτόπτη μάρτυρα, για να τον ρωτήσουμε. Αυτός έχει όλη την καλή πρόθεση να μας την πει, την αλήθεια.

Αρχίζει λοιπόν και προσέχει πάρα πολύ με τα λεγόμενά του, γιατί ενδιαφέρεται και για την εικόνα του, τον βλέπουν φίλοι, παιδιά, συγγενείς. Αλλά, ποιος είναι αυτός; Ένας απλός πολίτης. Απλός, αλλά έκανε αυθαίρετο και κάηκε από την φωτιά ή πνίγηκε με την πλημμύρα. Καλά δεν μας ενδιαφέρει τώρα αυτό. Αν είναι  δυνατόν! Όλη η Ελλάδα ένα αυθαίρετο είναι. Εμείς τον βρήκαμε τυχαία, αλλά είναι καλός στην αφήγηση και μας συνεπαίρνει. Σε λίγο διαφαίνεται πως είναι δεξιός στο φρόνημα. Και ένθεος. Αλλά τι σημασία έχει; Μας ενημερώνει, μας συγκινεί και μας πείθει.

Ύστερα παίρνουμε έναν άλλον. Πιο καλός αυτός και πιο μετρημένος, φαίνεται. Αυτός νομοταγής σε όλα. Ούτε αυθαίρετα ούτε κλέψιμο την εφορία. Τίποτε από αυτά! Μας τα λέει κι αυτός καλά. Συγκινούμαστε το ίδιο. Διαφαίνεται σε λίγο πως είναι αριστερών αποκλίσεων με παρελθόν αλλά ψιλοένθεος. Στην αρχή ψιλοσοσιαλίζων, αλλά σε λίγο ακούστηκαν μισόλογα για ξερονήσια και τέτοια. Πυρ και μανία κατά του κεφαλαίου, αλλά περιγράφει τα τεκταινόμενα καλά, με πάθος και πειθώ, αλλά κάπως διαφορετικά από τον προηγούμενο. Οπότε, σκάει η πρώτη αμφιβολία. Μα το γεγονός είναι ίδιο! Πως γίνεται αυτό; Αυτόπτες του τσουναμιού ή της πυρκαγιάς και οι δύο! Να πάμε και σε άλλους πολίτες; Άσε, θα μπερδευτούμε χειρότερα. Οι Έλληνες είναι ένα μωσαϊκό μπερδέματος.

Οπότε για να κερδίσουμε χρόνο, πάμε σε έναν καλύτερο. Έναν επαγγελματία της αλήθειας. Έναν κατ’ όνομα και κατά λειτούργημα υπερκομματικό. Έναν δημοσιογράφο, ας πούμε.

Αυτός, επίσης, φαίνεται να έχει την καλή διάθεση να μας την πει, την αλήθεια. Άλλωστε σπούδασε το αντικείμενο και έδωσε και όρκο υπέρ της αλήθειας. Θέλει να τα πει γιατί θα σκάσει. Αλλά αυτός, είναι υπάλληλος κάποιου μεγαλόσχημου και ελέγχεται για την αλήθεια που θα ξεστομίσει. Από ένα σημείο και μετά, “κλάνει μέντες” και πλατειάζει προς άλλη κατεύθυνση. Ρίχνει και κάποιες λογοτεχνικές μπαρούφες για Κόλαση του Δάντη και πύρινη λαίλαπα! Οπότε για το ίδιο γεγονός, ακούμε μια νέα εκδοχή που αλλάζει και άλλο τα προηγούμενα που συλλέξαμε!

Αλλά δεν το βάζουμε κάτω. Ας πάμε σε έναν ανώτερο λειτουργό, έναν εκπρόσωπο της κυβέρνησης να μας τα πει, να ξεμπερδεύουμε.

Λέει, αυτός τα δικά του, αλλά ξέρει πως τον ακούνε οι ανώτεροί του σε κάθε του λέξη. Τρέμει για τη θέση του και έχει υποχρεώσεις, αγαπημένη οικογένεια, πρόσωπο με καθαρό κούτελο στην κοινωνία. Οπότε καθώς προσέχει, ιδρώνει-ξεϊδρώνει, άλλα ήθελε να πει και άλλα λέει, ο πονηρούλης!

Εμείς το καταλαβαίνουμε αυτό, κάναμε όμως τον χαζό και πάμε στον αρμόδιο υπουργό. Αυτός δεν μπορεί, σοβαρός άνθρωπος, εκλεγμένος από τον πάντα σοφό λαό, θα μας τα πει ως έχουν, ακριβώς.

Αρχίζει και αυτός, με καθαρό λόγο και μετρημένος. Καλά τα πηγαίνει στην αρχή αλλά μετά από λίγο, νιώθει ένα πνίξιμο γιατί ακούστηκε κάτι για αυθαίρετα και αυτός έχει το καλύτερο. Όχι σαν κάτι xλιμίτζουρες που τα χτίσανε τοίχο-τοίχο μέσα στην νύχτα. Αλλά σκέφτεται και το καθήκον στο κόμμα. Πνίγεται κι άλλο. Σκέφτεται πως έδωσε τον λόγο του στον αρχηγό να παπαγαλίζει και πως πρέπει να φροντίσει για την διαφύλαξη της θέσης του, γιατί έχει κι αυτός οικογένεια και όνειρα καριέρας. Οπότε, το ρίχνει στο καλαματιανό, ο άθλιος και μας αποπροσανατολίζει.

Δεν χάνουμε χρόνο, εδώ πνιγόμαστε ή καιγόμαστε, πάμε κατ’ ευθείαν στον πρωθυπουργό.

Αυτός, επιτέλους, θα βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Όλα εκεί είναι καθώς πρέπει, με γραβάτα ή χωρίς, ρυθμισμένα τα μικρόφωνα, και... Φώτα, πάμε!

Αρχίζει με ύφος λυπητερό αλλά και που να εμπνέει σταθερότητα, αισιοδοξία. Αλλά σε λίγο νιώθουμε αυτό που νιώθει και εκείνος. Πρέπει να τα πει, αλλά πρέπει να ξεπεί αυτά και να τα πει έτσι! Αλλιώς, μπάϊ-μπάϊ η εξουσία και αυτό δεν είναι στα σχέδιά του.

Καταλαβαίνετε. Δεν πειστήκαμε ακόμη. Νευριάσαμε αλλά, ψυχραιμία...

Πάμε σε κάτι ανώτερο, ηθικό και άμεμπτο, με καθαρή συνείδηση σαν το απάτητο χιόνι. Στον πνευματικό εκπρόσωπο του Θεού επί της Γης. Δεν χρειάζεται να τον διαλέξουμε ιεραρχικά αυτόν. Όλοι οι παπάδες είναι εκπαιδευμένοι να λένε πάνω κάτω τα ίδια. Αλλά εμείς πάμε για το ιδιαίτερο γεγονός. Και εκεί, ακόμη για μια φορά ακούμε, πως για την συμφορά, πληρώνει ο αμαρτωλός άνθρωπος και είναι θέλημα του Πανάγαθου Θεού η καταστροφή και ότι ο Κύριος κάνει δοκιμές. Αφήνει, βέβαια, ελεύθερους τους ανθρώπους για τις πράξεις τους, αλλά επεμβαίνει που και που δοκιμάζοντάς τους, αν είναι υποτελείς του ή αν δεν είναι, δηλαδή.

Όλη αυτή την ώρα, εκεί παραδίπλα σε ένα παγκάκι, έκλαιγε ένα κοριτσάκι κτυπημένο από προηγούμενες παρόμοιες συμφορές. Θα μπορούσαμε να το ρωτήσουμε, αλλά, σιγά τώρα τι να πει το κοριτσάκι, που κλαίει κι όλας! Και τι όνομα να έχει, άραγε;

Πρέπει να τελειώνουμε, όμως. Είπαμε, πνιγόμαστε ή καιγόμαστε και πρέπει να βγάλουμε επιτέλους, ένα αποτέλεσμα αλήθειας για να ξέρουμε τι να κάνουμε και τώρα και στο μέλλον.

Έχουμε όλα τα στοιχεία πλέον και είμαστε σε θέση να τα επεξεργαστούμε. Κάτι σαν ένωση συνόλων. Θυμάστε στο δημοτικό;

Το κάνουμε και βρίσκουμε, επιτέλους, την αλήθεια! Εύκολα, γρήγορα.

Την ανακοινώνουμε, ώστε να ησυχάσει και ο κόσμος, από όλα τα μέσα ενημέρωσης. Αλλά, ξαφνικά, ακούγονται φωνές και βρισιές από παντού! Όλοι έχουν την δική τους αλήθεια! Όλοι είχαν κάνει τα δικά τους ρεπορτάζ. Τρομερό! Όλοι έχουν την ικανότητα, τον λόγο τους, τα πιστεύω τους, τα συμφέροντά τους, την εξυπνάδα και την βλακεία τους.

Οπότε, πάει η αλήθεια περίπατο εν ριπή οφθαλμού!.

Αυτό τώρα, μου θύμισε εκείνο με την δολοφονία του Αβραάμ Λίνκολν από τον Μπουθ: Μέσα στο θέατρο ήταν 850 αυτόπτες μάρτυρες και ανακρίθηκαν οι 300. Ε, τι περιμένατε; Και οι 300 καταθέσεις ήταν διαφορετικές!. 300 αλήθειες για το ίδιο γεγονός από 300 αυτόπτες μάρτυρες!

Α, και το άλλο με τον πεθαμένο Ναζωραίο: Αυτόν. δεν τον είδε κανένας να ανασταίνεται, αλλά οι κολλητοί του διέδωσαν, πως αληθώς, έτσι έγινε. Αλλά ήρθαν κάποιοι άλλοι και είπαν: Τι είναι αυτά, που λέτε καλέ; Και άρχισαν κάτι διαμάχες και πόλεμοι που κρατάνε μέχρι σήμερα, αλλά ο Ναζωραίος κατάφερε, με το που κρύψανε το δέμας του, να λατρεύεται σαν Θεός! Ούτε στο πιο τρελό του όνειρο, δηλαδή!

Τέλος πάντων, στα δικά μας πάλι:

Που μείναμε; Ναι...

Οπότε, έτσι κι εμείς. Ξεμείναμε μόνοι και παντέρημοι, χωρίς αλήθεια!

Αποκαμωμένοι και αποκαρδιωμένοι σκεφτήκαμε να απευθυνθούμε στην ποίηση. Και συγκεκριμένα στον ποιητή Δημήτρη Βίκτωρ.

Αυτός, γέρος πια, έχει αποσυρθεί γιατί έχει ραμολίρει και τα χάνει, αλλά ώρες ώρες έχει ακόμη εκλάμψεις σοφίας. Έχει την φήμη του υπηρέτη της αλήθειας με τα γραφόμενά του, που έβρισκε πάντα τον μπελά του. Ιδίως από όταν έγραψε το καταπληκτικό βιβλίο «Εξουσία Βλαχάρα», στα νιάτα του. Αλλά και με την ποίησή του το ίδιο κάνει. Αφού η πολιτεία αναγκάστηκε να τον προστατέψει, φροντίζοντας να πάρει το Νόμπελ, και ας μην το άξιζε, λένε! Τώρα ζει απομονωμένος και βυθισμένος στην σιωπή του. Θα μας δεχθεί, άραγε Θα μας μιλήσει;

Τον βρήκαμε. Το και το, σοφέ ποιητή. Τι λες;

Εκείνος με αργές κινήσεις, χωρίς να μιλήσει, πήρε ένα κομμάτι χαρτί και έγραψε κάτι. Ξανά με αργές κινήσεις ύστερα, μας παρέδωσε το χαρτάκι και αποχώρησε πάλι στην σιωπή του. Όπως έκανε και ο άλλος νομπελίστας, ο Σεφέρης, όταν πιέστηκε να μιλήσει κατά τις χούντας, τότε, και είπε κάτι ανούσια ισορροπημένα και αμέσως δήλωσε πως ξαναμπαίνει στην σιωπή του!…

Και το χαρτάκι έγραφε:

«Ψέμα γυρίζεις των ανθρώπων τη Γη

σαν μια απέραντη δύναμη πυρηνική.

Ψέμα άγιο στοιχείο, αναγκαίο κακό.

Ψέμα μεγάλο το κάθε εγώ.

Ψέμα, αρχής των πάντων, θρησκευτικό.

Ψέμα, αιώνιο μυστικό!…»

Δημήτρης Βίκτωρ

Σαστίσαμε. Είναι δυνατόν; Για αλήθεια ρωτήσαμε. Τι είναι αυτό, τώρα; Αυτός απάντησε για ψέμα!

Πρέπει να το μελετήσουμε σε βάθος!

Ναι, αλλά ο χρόνος τρέχει. Όπου να ’ναι καιγόμαστε ή πνιγόμαστε!

Δεν μένει άλλο, παρά να απευθυνθούμε στην πραγματικότητα.

Μέχρι τότε, αλλοίμονο στους πνιγμένους ή καμένους...

Ξεκινάμε, λοιπόν και ο... Θεός του καθενός, βοηθός!!

Πρώτη στάση στην Ελβετία στο CERN. Εκεί, από ό,τι λένε,  ψάχνουν το σωματίδιο του Θεού!

Συνεχίζεται

Δημήτρης Βίκτωρ

Για τον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου

Ο «Προμηθέας Δεσμώτης» επιβιώνει στον λογοτεχνικό χώρο περισσότερο ως φετίχ αρχαιότητας παρά ως ζωντανό δραματουργικό σώμα. H φήμη του τρέφεται από τον θρύλο του «ευγενούς επαναστάτη» και από την ευκολία με την οποία οι σύγχρονες ιδεολογίες προβάλλουν πάνω του τις δικές τους αγωνίες. Αν, όμως, απαγκιστρωθούμε από τον θαυμασμό της πατίνας και εξετάσουμε το ίδιο το κείμενο, αναδύεται ένα έργο στατικό, μονότονο και φιλοσοφικά ρηχό.

Δραματουργική ακινησία

Ο κεντρικός ήρωας αλυσοδένεται στην πρώτη σκηνή και… μένει εκεί ώς το τέλος. Η έλλειψη κινητικής εξέλιξης καταλήγει σε μακροσκελείς μονολόγους‐λιτανείες που μετατρέπουν τη σκηνή σε ιερό κήρυγμα, όχι σε δράμα. Ο Αριστοτέλης απαιτούσε περίληψη συμβάντων που να κορυφώνουν σε κάθαρση· εδώ κυριαρχεί ένα κουραστικό status quo. Η υποτυπώδης «ανατροπή» αναγγέλλεται, αλλά δεν πραγματώνεται – αναβάλλεται για τα χαμένα μέρη της τριλογίας. Η πολυθρύλητη «τραγική ένταση» είναι τελικά μια μορφή βασανιστικής στασιμότητας.

Σχηματικός ψυχολογισμός

Ο Προμηθέας παρουσιάζεται ως κρυστάλλινα βέβαιος για τη δική του ανωτερότητα· ποιο το δραματικό ρίσκο όταν ο ήρωας δεν αμφιβάλλει ποτέ; Ο Ζεύς, απών από τη σκηνή, υποβιβάζεται σε εξ αποστάσεως δεσποτικό καρικατούρα. Ηθική μονοκονδυλιά: από τη μία ο απόλυτος δυνάστης, από την άλλη ο άμωμος αντιστασιακός. Καμία γκρίζα ζώνη, κανένα υπαρξιακό δίλημμα—άρα και καμία αληθινά τραγική σύγκρουση.

Ρηχός φιλοσοφικός ορίζοντας

Το έργο συχνά εξυμνείται ως «πρώιμη ύμνηση του ανθρωπισμού». Στην πραγματικότητα, παραμένει προσκολλημένο σε έναν, σχεδόν ομηρικό, θεολογικό δυϊσμό: οι θεοί καβγαδίζουν, και ο άνθρωπος οδηγείται διά της τεχνικής σε πρόσκαιρη παρηγοριά. Τίποτα δεν σπάει τον φαύλο κύκλο εξάρτησης από το θείο. Η «προμηθεϊκή πρόγνωση»—πλέον ένα κεντρικό μοτίβο της μεταγενέστερης φιλοσοφίας περί ελευθερίας—εδώ περιορίζεται σε ασαφείς απειλές: «Ξέρω το μυστικό που θα ρίξει τον Δία», αλλά ο ποιητής δεν τολμά να το ξεδιπλώσει. Η οντολογική δυνατότητα ριζικής ρήξης με τη θεϊκή τυραννία παραμένει, ειρωνικά, αλυσοδεμένη.

Γλωσσικός φόρτος χωρίς νόημα

Ναι, οι εικόνες είναι βροντερές («φλόγα δὲ κρύψας ἐν κοίλᾳ νάρθηκι»), αλλά η υπερφόρτωση μεταφορών δημιουργεί ένα νεφέλωμα πομπωδίας. Συχνά οι στίχοι λειτουργούν ως αίνιγμα επί αινίγματι, χωρίς την καθαρτική δύναμη που έχει η αληθινή ποιητική συμπύκνωση. Η «πυκνότητα» του Αισχύλου δεν είναι πάντα αρετή—ενίοτε κρύβει το κενό επιχειρημάτων πίσω από βαρύγδουπη ρητορική.

Πολιτική ανάγνωση με χάρτινη επαναστατικότητα

Στοχαστές από τον Σέλλεϋ ώς τον Μαρξ επαίνεσαν τον Προμηθέα ως πρόδρομο της ανθρώπινης χειραφέτησης. Ωστόσο, ο ήρωας δεν επιθυμεί να γκρεμίσει την ιεραρχία, αλλά να αλλάξει η διανομή εξουσίας εντός της—ο νέος Δίας θα είναι απλώς λιγότερο αυταρχικός. Ο Προμηθέας δεν οραματίζεται ἰσότητα, αλλά ζητά ανταμοιβή. Εδώ η «επανάστασή» του μοιάζει περισσότερο με συντεχνιακό παζάρι παρά με κοσμογονική εξέγερση.

Ιστορική υπερεκτίμηση

Πολύς από τον θαυμασμό προέρχεται από τη μεσαιωνική και νεοκλασική θεοποίηση του «πρώτου» μεγάλου τραγικού. Από την στιγμή που ο Σοφοκλής εισήγαγε πολυεπίπεδους χαρακτήρες και ο Ευριπίδης έσπασε τον θεοκεντρισμό, ο Αισχύλος μοιάζει να ανήκει σε πρωτοβρεφικό στάδιο του δράματος. Η αξία του είναι κυρίως αρχαιολογική, όχι αισθητική. Το να τον εκθειάζουμε με κριτήρια που ίδιος δεν ικανοποιεί ισοδυναμεί με μουσειακό φολκλόρ.

Ο Προμηθέας Δεσμώτης είναι περισσότερο σύμβολο παρά έργο. Η δραματουργική του στατικότητα, η ηθική του μονοτονία και ο ομιχλώδης γλωσσικός του κόσμος τον καθιστούν κείμενο μάλλον κουραστικό για τον σύγχρονο αναγνώστη που αναζητά πολυσημία, υπαρξιακό ρίσκο και φιλοσοφικό βάθος. Αντί να τον αντιμετωπίζουμε ως «προφητικό οδηγό» του ανθρώπινου πνεύματος, ίσως να τον αφήσουμε εκεί όπου ανήκει: σε ένα αξιοσέβαστο, αλλά εξαντλημένο, σημείο εκκίνησης της τραγικής παράδοσης—όχι στο αποκορύφωμά της.

Δημήτρης Βίκτωρ 

"ΑΝΘΡΩΠΟΣ & ΧΡΟΝΟΣ" ---- ΡΟΥΚ & ΒΙΚΤΩΡ ---- "ΤΟ ΠΑΡΟΝ" -- (Απόσπασμα)

Η απόφαση και το μεγαλείο της # 1

Αποφασιστικότης: Η κορυφαία αρετή

Υπάρχουν στιγμές που η πραγματικότητα μοιάζει να σταματά μπροστά μας. Στέκεται ακίνητη, αναμένοντας τη δική μας εντολή. Στιγμές όπου ολόκληρη η ζωή μας συγκεντρώνεται σε μία μόνο επιλογή, σε μία απόφαση, που μπορεί να αλλάξει το μέλλον και, κατ' επέκταση, τον ίδιο τον κόσμο. Στην καρδιά αυτής της στιγμής δεν υπάρχει σωστό ή λάθος. Υπάρχει μόνο η τόλμη του ανθρώπου να δημιουργήσει μια νέα πραγματικότητα.

Στην κρίσιμη στιγμή της απόφασης, το δίλημμα μεταξύ «σωστού» και «λάθους» δεν έχει θέση, γιατί η απόφαση δεν κρίνεται από ηθικούς κώδικες που έπονται. Τη στιγμή εκείνη, το άτομο στέκεται απέναντι στον εαυτό του, γυμνό από κάθε εξωτερικό κριτήριο. Εκεί αποκαλύπτεται η πραγματική ουσία του ανθρώπου. Είναι η στιγμή της απόλυτης αυθεντικότητας: μόνο εσύ, η συνείδησή σου, και η δύναμη να ορίσεις το πεπρωμένο σου.

Κάθε απόφαση είναι πράξη δημιουργίας, καθώς ανοίγει ένα νέο δρόμο στην άβυσσο των δυνατοτήτων. Επιλέγοντας, δημιουργούμε κόσμο· αρνούμενοι να επιλέξουμε, παραμένουμε παθητικοί θεατές ενός κόσμου που άλλοι έχουν σχεδιάσει για μας.

Όταν αποφασίζεις, αλλάζεις το μέλλον. Κάθε πράξη, ακόμα και η πιο μικρή, αντηχεί στην αιωνιότητα, γιατί κάθε απόφαση είναι μια τομή στον χρόνο. Η πράξη σου δημιουργεί κύματα, που αντηχούν πέρα από τον περιορισμένο σου ορίζοντα, επηρεάζοντας ζωές και καταστάσεις που ίσως ποτέ να μην γνωρίσεις.

Έτσι, η αποφασιστικότητα είναι η κορυφαία αρετή του ανθρώπου. Είναι το χαρακτηριστικό που μετατρέπει τον άνθρωπο από απλό παρατηρητή σε ενεργό δημιουργό. Χωρίς αποφασιστικότητα, η ζωή μετατρέπεται σε μια σειρά από ανεκπλήρωτες δυνατότητες, χαμένες ευκαιρίες, και αναξιοποίητα ταλέντα.

Η αποφασιστικότητα έχει το δικό της μεγαλείο, γιατί απαιτεί θάρρος απέναντι στο άγνωστο. Η αποφασιστικότητα είναι, τελικά, υπαρξιακό θάρρος. Δεν φοβάται την ευθύνη του λάθους, ούτε αποζητά τη βεβαιότητα του σωστού. Αντίθετα, αγκαλιάζει τη ριζική αβεβαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και την καθιστά εργαλείο δημιουργίας.

Η απόφαση δεν είναι ποτέ ουδέτερη, ούτε ποτέ ακίνδυνη. Είναι μια δύναμη που μπορεί να υψώσει ή να καταστρέψει, να ελευθερώσει ή να δεσμεύσει. Όμως, ακόμα και στην καταστροφή, η απόφαση φέρει μέσα της την ουσία της ελευθερίας, γιατί αποτελεί αποτέλεσμα της πιο προσωπικής και αυθεντικής έκφρασης του ανθρώπου: της βούλησής του.

Το μεγαλείο της απόφασης έγκειται στο ότι κάθε επιλογή χαράσσεται στην αιωνιότητα. Δεν υπάρχει ασήμαντη απόφαση, γιατί κάθε πράξη συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός κόσμου που συνεχώς μεταβάλλεται. Αυτό που κάνεις σήμερα θα αντηχεί αύριο, και αυτό το αύριο θα επηρεάσει τη ζωή αμέτρητων άλλων ανθρώπων. Έτσι, κάθε απόφαση είναι μια υπαρξιακή πράξη δημιουργίας που δεν περιορίζεται από χρόνο ή χώρο.

Η απόφαση είναι η απόλυτη πράξη ελευθερίας και αυθεντικότητας. Είναι η στιγμή που αναλαμβάνεις τον πλήρη έλεγχο της ύπαρξής σου και γίνεσαι δημιουργός ενός κόσμου που ποτέ πριν δεν υπήρχε. Είναι το μεγαλείο του ανθρώπου να μπορεί, με μία και μόνη κίνηση της ψυχής, να αλλάξει όχι μόνο τη δική του ζωή, αλλά και την ίδια την ουσία του κόσμου.

Η αποφασιστικότητα, συνεπώς, δεν είναι απλά αρετή. Είναι η κορυφαία αρετή που ανυψώνει τον άνθρωπο πάνω από το πεπρωμένο του, καθιστώντας τον, έστω και στιγμιαία, συμμέτοχο στη δημιουργία της ίδιας της αιωνιότητας.

Δημήτρης Βίκτωρ

 

"ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ" ------ "ON CYPRUS" - Ποίημα: Δημήτρης Βίκτωρ - Transl...

Περί Ευθανασίας

Η ευθανασία αποτελεί ένα από τα πιο πολύπλοκα και ευαίσθητα ζητήματα που αναφύονται στο πεδίο της ηθικής και της φιλοσοφίας. Το ίδιο το όνομα, από το αρχαίο ελληνικό “ευ-θάνατος” (δηλαδή “καλός θάνατος”), υποδηλώνει την πρόθεση αποτροπής της αχρείαστης ταλαιπωρίας, όταν η ζωή γίνεται ένας ατελείωτος κύκλος σωματικού ή ψυχικού πόνου δίχως ορατή ανακούφιση. Κατά την διάρκεια λήψης της απόφασης, αναδύονται με τρόπο δραματικό οι εσωτερικές συγκρούσεις εκείνου που καλείται να αποφασίσει βοηθώντας για το τέλος της ζωής ενός άλλου ανθρώπου, καθώς και τα επακόλουθα αυτής της απόφασης. Το δράμα-δίλλημα της απόφασης μεταφέρεται από τον πάσχοντα και σε εκείνον τον κοντινό φίλο ή συγγενή που θα βοηθήσει, καθότι ο πρωταγωνιστής είναι πρακτικά ανήμπορος.

Ο Ρόλος της Ατομικής Ευθύνης

«Ήρθ’ η στιγμή όλη την αίσθηση να συγκεντρώσεις

ό,τι κι αν έμαθες και σκέφτηκες είναι για τώρα…»

Η ευθύνη σε τέτοιες περιστάσεις μοιάζει αβάσταχτη: ένα και μόνο “ναι” ή “όχι” δύναται να αναδιαμορφώσει ριζικά την ζωή και τον θάνατο. Το βάρος πλέον, πέφτει σχεδόν ολοκληρωτικά στον άνθρωπο που “καλέστηκε” να πράξει, συχνά χωρίς ο ίδιος να το επιδίωξε. Εδώ συναντάμε την ατομική ελευθερία σε όλο της το μεγαλείο, αλλά και την οδυνηρή της πλευρά: η ελευθερία να επιλέγεις φορτώνει ταυτόχρονα στους ώμους σου το βάρος της ηθικής συνέπειας.

Η ιδέα αυτή συνδέεται με την υπαρξιστική οπτική, κατά την οποία ο άνθρωπος είναι απόλυτα ελεύθερος αλλά και απόλυτα υπεύθυνος για τις πράξεις του. Η μοναξιά της απόφασης, κυριαρχεί, υπογραμμίζοντας ακριβώς αυτή την υπαρξιακή κατάσταση:
«Μόνος θα βαθμολογηθείς, θα υπογράψεις μόνος».

Η Ηθική Διάσταση και η “Ζυγαριά” της Συνείδησης

«Το όχι και το ναι σου πάνω σε ζυγαριά

που η συνείδηση και ηθική έχουν σφυρηλατήσει»

Κεντρικό ρόλο στην απόφαση για την ευθανασία παίζει η ηθική συγκρότηση του ατόμου και οι αρχές που την καθοδηγούν. Εδώ, συγκρούονται δύο μεγάλες σχολές σκέψης:

Δεοντολογική Προσέγγιση: Σύμφωνα με αυτήν, ορισμένες πράξεις είναι ηθικά λάθος ή σωστές, ανεξαρτήτως των συνεπειών τους. Μία από τις κύριες ενστάσεις της δεοντολογίας απέναντι στην ευθανασία είναι ότι η ίδια η πράξη του τερματισμού της ζωής αντιβαίνει ένα θεμελιώδες ηθικό αξίωμα: το δικαίωμα (ή την υποχρέωση) σεβασμού της ανθρώπινης ζωής.

Ωφελιμιστική Προσέγγιση: Εστιάζει στην αξιολόγηση της ορθότητας μιας πράξης με βάση το αν τα αποτελέσματά της μεγιστοποιούν το όφελος ή ελαχιστοποιούν τον πόνο. Εάν ο τερματισμός της ζωής ενός ανθρώπου που βιώνει αβάσταχτο πόνο οδηγεί σε μείωση των συνολικών δεινών, τότε η πράξη κρίνεται, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ως ηθικά αποδεκτή.

Η ζυγαριά της συνείδησης δίνει μορφή σε αυτό το ηθικό δίλημμα. Η ζυγαριά μοιάζει να αιωρείται με λεπτές κλωστές, περιμένοντας την επιλογή του ανθρώπου. Σε τελική ανάλυση, ο προσωπικός κώδικας αξιών καθορίζει ποια πλευρά θα βαραίνει περισσότερο.

Ο Κοινωνικός και Συναισθηματικός Παράγοντας

«Όλοι τριγύρω στέκουν αμίλητοι και σκεφτικοί,

τα μάτια τους κοιτάζουν των ποδιών τις μύτες…»

Στις περισσότερες περιπτώσεις, η απόφαση για ευθανασία λαμβάνεται όχι σε ένα κενό, αλλά μέσα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό και οικογενειακό πλαίσιο. Η σιωπή των γύρω, η αποφυγή της ματιάς τους, αντανακλά τόσο την αδυναμία να εκφράσουν ανοιχτά τη θέση τους όσο και τον φόβο ότι θα φορτωθούν οι ίδιοι την ευθύνη της τελικής πράξης. Επιπλέον, σε πολλές κουλτούρες και θρησκείες, ο θάνατος είναι ταμπού: το ακόμα πιο “απαγορευμένο” σημείο είναι η σκέψη της εκούσιας επιτάχυνσής του.

Η συναισθηματική φόρτιση είναι αναπόφευκτη. Τα διλήμματα που προκύπτουν αφορούν όχι μόνο τον νοσούντα αλλά και όσους τον αγαπούν. Αν λάβουμε υπόψη και την βαθιά ανθρώπινη αντίδραση να προσπαθούμε πάντοτε να κρατήσουμε στη ζωή ό,τι αγαπάμε, γίνεται ακόμη πιο κατανοητό το βάθος του τραύματος:
«Με μια σου κίνηση αλλάζει γύρω ο κόσμος…».

Ο Ψυχολογικός Επιμερισμός των Συνεπειών

«Ό,τι κι αν πεις, ό,τι σφραγίσεις

θα τυραννά τον νου αιώνια όσο θα ζεις…»

Ανεξάρτητα από το ποια θα είναι η τελική επιλογή, η ανάμνηση που την ακολουθεί θα είναι βασανιστική. Η απόφαση αποτυπώνεται ανεξίτηλα στη μνήμη και επιστρέφει “κάθε πρωί μέσα από καθρέφτες”. Αυτός είναι ο ψυχολογικός φόρος της ευθανασίας: η ζωή ενός ανθρώπου συνεχίζεται, αλλά κουβαλά την ανάμνηση ότι κλήθηκε να γράψει τον επίλογο σε ένα άλλο βιβλίο ζωής.

Η διαδικασία του πένθους, σε περιπτώσεις ευθανασίας, ενέχει πρόσθετες παραμέτρους, όπως η ενοχή, η λύτρωση ή και τα δύο μαζί. Το ανθρώπινο μυαλό περιπλέκεται ανάμεσα στο αίσθημα ότι “πράξαμε το σωστό” και στην πικρή γεύση τού να “διακόπτουμε μια ζωή”.

Η ευθανασία φέρνει στην επιφάνεια τα βαθύτερα ερωτήματα για την ζωή και τον θάνατο, αλλά και για το πόσο δικαιούμαστε, ως άνθρωποι, να οριοθετούμε το τέλος ενός άλλου. Αναδεικνύεται μια υπαρξιακή κρίση, όπου το βάρος της απόφασης καλείται να ισορροπήσει σε μια ζυγαριά σφυρηλατημένη από συνείδηση και ηθική.

Σε τελική ανάλυση, η ευθανασία συνιστά μια οδυνηρή σύγκλιση ελευθερίας και ευθύνης, φιλοσοφίας και συναισθήματος, ιατρικής και κοινωνίας. Αναδύονται με ακρίβεια οι αντιφατικές πλευρές του ανθρώπινου ψυχισμού όταν έρχεται αντιμέτωπος με τον θάνατο: η λύτρωση συναντά την ενοχή, η συμπόνια αναμετριέται με τον φόβο, και η προσωπική υπαρξιακή επιλογή δεν μπορεί παρά να παραμένει μια βαθιά μοναχική πορεία.

Πέρα και πάνω από κάθε θεωρητική ανάλυση, η ευθανασία διατηρεί αναπόφευκτα μια τραγική διάσταση. Στο φόντο της, βρίσκουμε την αναζήτηση της «καλύτερης» λύσης μέσα σε ένα ατελές ανθρώπινο σύμπαν, όπου η απόλυτη βεβαιότητα δεν μπορεί ποτέ να δοθεί ολοκληρωτικά. Κι έτσι, κλείνοντας, βρισκόμαστε ξανά μπροστά στην ζυγαριά του διλήμματος, αφήνοντας τον καθένα να αναμετρηθεί με τα δικά του μέτρα ηθικής και με την προσωπική του συνείδηση.

Δημήτρης Βίκτωρ

----------------------------------------------------------------------------------------------

Τ ο   Π ο ί η μ α

 

Ε υ θ α ν α σ ί α

 

Μοιραία βρέθηκες σ’ αυτήν την στενωπό

ν’ αποφασίσεις γι’ άλλου ανακούφιση και τύχη

εσύ αρχηγός ποτέ δεν ζήτησες να γίνεις

τώρα καλέστηκες μ’ ανάγκη τέλος ν’ αρχίσεις.

 

Όλοι τριγύρω στέκουν αμίλητοι και σκεφτικοί

τα μάτια τους κοιτάζουν των ποδιών τις μύτες

προσμένουν από κάπου λύση βολική

ν’ απαλλαγούν και να γυρίσουν στα συμμαζεμένα.

 

Ήρθ’ η στιγμή όλη την αίσθηση να συγκεντρώσεις

ό,τι κι αν έμαθες και σκέφτηκες είναι για τώρα

εδώ οι εξετάσεις, εδώ η διαγωγή

μόνος θα βαθμολογηθείς, θα υπογράψεις μόνος.

 

Το όχι και το ναι σου πάνω σε ζυγαριά

που η συνείδηση και ηθική έχουν σφυρηλατήσει

από ψηλά κρεμιέται μ’ αόρατα σχοινιά

γέρνοντας κι αναμένοντας τέλους απόφασή σου.

 

Ό,τι κι αν πεις, ό,τι σφραγίσεις

θα τυραννά τον νου αιώνια όσο θα ζεις

θα χαιρετά κάθε πρωί μέσα από καθρέφτες

θα συντροφεύει νύχτες σ’ όνειρα πριν κοιμηθείς.

 

Με μια σου κίνηση αλλάζει γύρω ο κόσμος

δεν διακρίνεται αμέσως η καταγραφή

το δίλλημά σου βάρος σε ζυγαριά

η απόφαση βασανισμοί μέσα στη μνήμη.

 

Δημήτρης Βίκτωρ

Ιανουάρος/2015

 ----------------------------------------------------------------------------

Σχολιασμός, φιλοσοφική ανάλυση του ποιήματος από τον ίδιο τον ποιητή 

Το ποίημα πραγματεύεται μια βαθιά υπαρξιακή και ηθική δοκιμασία: την ευθύνη κάποιου που βρίσκεται αντιμέτωπος με το δίλημμα της ευθανασίας, δηλαδή της απόφασης να δώσει ή να επιτρέψει τον θάνατο ενός άλλου προσώπου για λόγους ανακούφισης και απελευθέρωσης από τον πόνο. Μέσα από τις στροφές του ποιήματος, αποκαλύπτεται η τραγικότητα και το ψυχικό βάρος που συνοδεύει αυτή την επιλογή, καθώς και οι διαφορετικές οπτικές που αλληλοσυγκρούονται (ηθική, συνείδηση, κοινωνικές προσδοκίες).

Εκφραστικά μέσα

Το ποίημα χρησιμοποιεί άμεσο λόγο δεύτερου προσώπου («εσύ»), δημιουργώντας μια αίσθηση διαλόγου ή, καλύτερα, «απολογίας», όπου ο ποιητικός ομιλητής απευθύνεται σε ένα πρόσωπο που στέκεται μπροστά σε μια κομβική απόφαση.

Η γλώσσα είναι απλή αλλά εμφατική, γεμάτη ουσιαστικές λέξεις που αποδίδουν βάρος και ευθύνη: «στενωπό», «ανάγκη», «εξετάσεις», «διαγωγή», «ζυγαριά», «τύχη», «ανακούφιση». Αυτές οι λέξεις υποβάλλουν το αίσθημα του περιορισμού, της κρίσης και της «μέτρησης» του σωστού ή λάθους.

Μορφή και ρυθμός

Οι στροφές είναι οργανωμένες με τρόπο που συνδέεται στενά με το περιεχόμενο: κάθε στροφή αναδεικνύει μια διαφορετική πτυχή του διλήμματος (κοινωνική πίεση, ηθική ευθύνη, προσωπική μοναξιά, εσωτερική αναμέτρηση).

Ο ρυθμός είναι σχετικά σταθερός, επιτείνοντας την αίσθηση ενός εσωτερικού διαλόγου που εξελίσσεται αργά, αναγκάζοντας τον αναγνώστη να στοχαστεί βαθύτερα.

Εικόνες και σύμβολα

Η «στενωπός»: συμβολίζει τον αδιέξοδο ή τον πολύ περιορισμένο διάδρομο επιλογών· την πίεση που δεν αφήνει πολλά περιθώρια.

Η «ζυγαριά»: κεντρική εικόνα που μιλά για τη «μέτρηση» μεταξύ του «όχι» και του «ναι», υπογραμμίζοντας την ηθική και συνειδησιακή ζύγιση.

Οι «καθρέφτες» και τα «όνειρα» φανερώνουν ότι η απόφαση και οι συνέπειές της θα ακολουθούν το υποκείμενο για πάντα, στον χώρο της καθημερινότητας (καθρέφτης) αλλά και στο υποσυνείδητο (όνειρα).

Το βάρος της απόφασης (Ευθανασία ως δίλημμα)
Η ευθανασία αποτελεί από μόνη της μια εξαιρετικά ευαίσθητη θεματική, καθώς αγγίζει ζητήματα ζωής και θανάτου, ανθρώπινης αξιοπρέπειας, πόνου και συμπόνιας. Στο ποίημα, το υποκείμενο «αρχηγός»—ενώ ποτέ δεν θέλησε να είναι—καλείται να διαχειριστεί μια εξουσία ζωής και θανάτου. Με αυτόν τον τρόπο ο ποιητής σκιαγραφεί τη μοναξιά της ευθύνης και την αγωνία της ηθικής επιλογής.

Η κοινωνική πίεση
Στη δεύτερη στροφή, «Όλοι τριγύρω στέκουν αμίλητοι», διαφαίνεται πως η κοινωνία παρακολουθεί σιωπηλή, προσδοκώντας—ή μάλλον απαιτώντας—μια «βολική λύση». Ωστόσο, η τελική απόφαση και οι συνέπειές της θα βαρύνουν αυτόν που θα την πάρει, δείχνοντας πόσο εύκολα ένας άνθρωπος μπορεί να μείνει μόνος μπροστά στη μεγαλύτερη ευθύνη, ακόμη και όταν οι άλλοι γύρω του «περιμένουν».

Η εσωτερική σύγκρουση: ηθική και συνείδηση

Η αναφορά στις «εξετάσεις» και στη «διαγωγή» παραπέμπει σε μια δοκιμασία, σαν ο άνθρωπος να είναι υποχρεωμένος να «αποδείξει» τον εαυτό του σύμφωνα με τις αρχές του. Το ποιητικό υποκείμενο προβάλλεται ως κάποιος που κρίνεται (ίσως από τον ίδιο του τον εαυτό ή από έναν ανώτερο «ηθικό κώδικα»).

Η «ζυγαριά» που «η συνείδηση και η ηθική έχουν σφυρηλατήσει» δηλώνει τον εσωτερικό μηχανισμό που αποτιμά την ορθότητα ή το σφάλμα, ο οποίος έχει σφυρηλατηθεί με τα χρόνια από βιώματα, αξίες και αρχές.

Ο αντίκτυπος της απόφασης στο υποκείμενο
Η πέμπτη στροφή (με το «Ό,τι κι αν πεις, ό,τι σφραγίσεις…») τονίζει ότι η όποια επιλογή θα στιγματίσει τον άνθρωπο. Η φράση «θα τυραννά τον νου αιώνια όσο θα ζεις» εμπεριέχει μια οντολογική διάσταση: ο άνθρωπος γίνεται υπεύθυνος για μια πράξη που τον ακολουθεί μέχρι τον θάνατό του—ίσως και πέρα από αυτόν στη συλλογική μνήμη ή στη δική του πνευματική πάλη.

Η μεταβολή της πραγματικότητας
Στην τελευταία στροφή («Με μια σου κίνηση αλλάζει γύρω ο κόσμος…») ο ποιητής επισημαίνει πως μια απόφαση (ναι ή όχι στην ευθανασία) μπορεί να μοιάζει «στιγμιαία», μα στην ουσία αναδιαμορφώνει το πλαίσιο ζωής, τόσο για εκείνον που πεθαίνει όσο και για εκείνον που επιλέγει. Η αόρατη αυτή μεταβολή κυοφορείται μέσα στο μυαλό και τη μνήμη του αποφασίζοντος, αναδεικνύοντας την υπαρξιακή αλήθεια ότι οι πράξεις μας μάς καθορίζουν.

Υπαρξιστική ανάγνωση
Ο υπαρξισμός υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος είναι «καταδικασμένος να είναι ελεύθερος», δηλαδή να αποφασίζει μόνος του και να φέρει ολοκληρωτικά το βάρος των επιλογών του. Στο ποίημα, αυτή ακριβώς η ελευθερία—να πει «ναι» ή «όχι»—φαίνεται αβάσταχτη. Αναδύεται το στοιχείο της αγωνίας, που στον υπαρξισμό ταυτίζεται με την πλήρη επίγνωση της ελευθερίας και της ευθύνης.

Η ηθική του καθήκοντος και η συμπόνια
Από τη σκοπιά της ηθικής φιλοσοφίας, η αξία του ανθρώπινου προσώπου είναι υπέρτατη, οπότε οποιαδήποτε απόφαση για τη ζωή ή τον θάνατο κάποιου άλλου οφείλει να στηρίζεται σε βαθιές ηθικές αρχές: σεβασμό, αξιοπρέπεια, συμπόνια. Το ποίημα υπογραμμίζει ότι αυτή η αρχή στέκεται στο κέντρο του διλήμματος και βαραίνει καθοριστικά.

Η σχέση ατομικότητας και κοινωνίας
Εδώ παρουσιάζεται μια σαφής διαφοροποίηση μεταξύ της κοινωνικής «σιωπηρής προσμονής» και της ατομικής «μοναξιάς της απόφασης». Φιλοσοφικά, θυμίζει τη συζήτηση για την προσωπική συνείδηση έναντι του «κοινού νου» ή των κοινωνικών συμβάσεων. Εδώ, ο άνθρωπος καλείται να ενεργήσει όχι μόνο με βάση τις προσδοκίες των άλλων, αλλά πρωτίστως σύμφωνα με τη δική του συνείδηση, η οποία και θα τον συνοδεύσει.

Ο διαρκής εσωτερικός διάλογος
Το ποίημα καταλήγει δείχνοντας πως μια τέτοια επιλογή δεν τελειώνει ποτέ· διατηρείται αιώνια στη σκέψη, στον καθρέφτη, στο όνειρο. Φέρει επομένως μια θρησκευτική ή μεταφυσική διάσταση λύτρωσης ή καταδίκης. Είναι μια διαρκής υπενθύμιση ότι η ανθρώπινη δράση είναι δεμένη με το ήθος μας και ότι τα ηθικά διλήμματα σφραγίζουν το «είναι» μας.

Αποτυπώνεται με ένταση και δραματικότητα το πιο δύσκολο ίσως ανθρώπινο δίλημμα: να κληθείς να αποφασίσεις για το τέλος της ζωής ενός άλλου. Με γλώσσα άμεση, θίγονται θέματα συνείδησης, ηθικής κρίσης, κοινωνικής πίεσης και υπαρξιακής ευθύνης. Οι εικόνες της «στενωπού» και της «ζυγαριάς» αναδεικνύουν την σχεδόν ανυπόφορη «στενότητα» και την «μέτρηση» που απαιτείται σε ένα τόσο ριζικό και οριακό ζήτημα.

Φιλοσοφικά, το ποίημα κινείται ανάμεσα σε υπαρξιστικές ανησυχίες (η μοναξιά της απόφασης και το βάρος της ελευθερίας) και ηθικές θεωρήσεις (ο σεβασμός στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια). Το τελικό μήνυμα δείχνει ότι ο άνθρωπος, έστω και με κοινωνικά πλαίσια γύρω του, λαμβάνει μόνος του την ευθύνη και πορεύεται σε όλη του τη ζωή με τις συνέπειες της επιλογής του. Αυτή η επίγνωση της ατομικής ευθύνης, καθώς και η υπαρξιακή αγωνία που την συνοδεύει, αποτελούν τον «πυρήνα» του ποιήματος, αλλά και της εν γένει ανθρώπινης εμπειρίας, ιδίως όταν πρόκειται για ζητήματα ζωής και θανάτου.

Δημήτρης Βίκτωρ