«Η απόρριψη του θεού, είναι άθλος του ανθρώπινου μυαλού»

 

Η φράση «Η απόρριψη του θεού, είναι άθλος του ανθρώπινου μυαλού» αναδεικνύει μια βαθιά πτυχή της ανθρώπινης ύπαρξης: την ικανότητά μας να αμφισβητούμε τα πιο σταθερά θεμέλια πάνω στα οποία οικοδομήθηκαν κοινωνίες, πολιτισμοί και κοσμοθεωρίες. Η πίστη ή η αμφιβολία γύρω από την ύπαρξη του θεού δεν είναι απλώς ένα θρησκευτικό ζήτημα· αποτελεί, παράλληλα, και φιλοσοφική διερώτηση για το τι σημαίνει να είμαστε άνθρωποι μέσα στο σύμπαν.

Ο «άθλος» αυτός απαιτεί θάρρος, γιατί προϋποθέτει την αποκοπή του ανθρώπου από ένα από τα αρχαιότερα συστήματα ερμηνείας της πραγματικότητας. Αν τοποθετήσουμε την έννοια του «θεού» ως την αλήθεια, την απόλυτη εξήγηση και την ύψιστη αρχή που κατευθύνει τη ζωή και τη φύση, τότε η απόρριψη αυτής της κοσμοθεωρίας σημαίνει την ανάληψη της ευθύνης τού να βαδίσουμε χωρίς μεταφυσικά στηρίγματα. Το ανθρώπινο μυαλό αναλαμβάνει, σε αυτή την περίπτωση, το δύσκολο έργο να οικοδομήσει το ίδιο το νόημά του, χωρίς να αποζητά απαντήσεις υπερφυσικής προέλευσης.

Στο πέρασμα των αιώνων, πολλοί στοχαστές, από τον Επίκουρο μέχρι τον Νίτσε, επιχείρησαν να «σπάσουν» τα δεσμά του θεϊκού ορισμού της ύπαρξης. Για εκείνους, η ελευθερία του νου δεν ήταν μόνο ζήτημα διάνοιας· ήταν και μια εσωτερική ηθική-υπαρξιακή στάση, που προσέδιδε στον άνθρωπο τη δύναμη να αναζητά μόνος του την αλήθεια. Σε αυτό το πλαίσιο, η πνευματική ανεξαρτησία, η κριτική σκέψη και η διαρκής αμφισβήτηση αναδεικνύονται σε θεμελιώδεις αρετές.

Ωστόσο, όπως κάθε άθλος, έτσι και αυτός συνεπάγεται κόπο, κινδύνους και σύγχυση. Η απουσία ενός απόλυτου νοητικού πλαισίου συχνά γεννά αγωνία, υπαρξιακό κενό, ακόμα και φόβο μπροστά στην ευθύνη της αυτοκαθοδήγησης. Το «ανθρώπινο μυαλό», όμως, διαθέτει αστείρευτη δύναμη όταν τροφοδοτείται από στοχασμό, φαντασία, και αυτογνωσία. Γι’ αυτό, η απόρριψη του θεού δεν δηλώνει απλώς την έλλειψη πίστης, αλλά τον ηρωισμό του νου να σταθεί όρθιος μέσα στο άγνωστο, αναλαμβάνοντας τη δημιουργία δικών του αξιών, δικών του δρόμων και, τελικά, τη σκυτάλη της ελευθερίας της σκέψης.

Δημήτρης Βίκτωρ